Ontmoeten

Wanneer je bezig bent met een thema, dan komen er als bij toeval allerlei dingen op je pad die een link hiermee hebben. Net zoals ik overal Mini’s zie rijden sinds ik er zelf een heb. Bij mij gaat het nu om ‘inclusie’.

Een inclusief klimaat is een leeromgeving waarin studenten gewaardeerd en gezien worden.

Voor het mbo organiseert Stichting School & Veiligheid een campagne met als doel docenten te ondersteunen bij het stimuleren van een inclusieve sfeer in hun groepen. Welke voorwaarden zijn nodig om ervoor te zorgen dat iedereen zich als vanzelfsprekend onderdeel voelt van de groep, terwijl ook duidelijk is dat die vanzelfsprekendheid er niet altijd is? Om te horen hoe dit gaat in de praktijk, spreek ik met docenten. Hoe zijn zij bezig zijn met inclusie in de klas? Het zijn persoonlijke gesprekken die aanzetten tot nadenken. De rode draad erin vinden is lastig, want iedereen is er op een eigen manier mee bezig.

Ontmoeting

Het toeval helpt me. In de Volkskrant van 25 november lees ik een interview met schrijver en ‘buurtvader van 28’, Massih Hutak uit Amsterdam-Noord. Hij vecht tegen de gentrificatie in dat stadsdeel. Hij zegt: ‘’Iedereen heeft het recht hier te komen wonen. Maar ik zeg wel: Integreer, wees een mens, ontmoet.” In de Volkskrant van 30 november kijkt Manuela Kalsky me aan, oprichter van platform NieuwWij. Onlangs sprak ik haar over een mogelijke bijdrage aan onze campagne. Zij zegt in het interview over zinvol leven: “Alleen in de ontmoeting met de ander word je je bewust van je vooroordelen en kun je je angsten bezweren.” Ze refereert hier aan de angst die wij kunnen hebben voor mensen die wij niet kennen.

Twee keer het woord ontmoeting. Ineens zie ik een overeenkomst in mijn gesprekken. Het gaat om ontmoeting.

Moed

Voor die ontmoeting is moed nodig, zowel bij de vragensteller als bij degene die vertelt. Durf ik vragen te stellen die schuren en knarsen, die het denken in gang zetten of verontwaardiging oproepen? De antwoorden kunnen raken aan verdriet en ongemak. Ik kan best bedenken wat mensen die anders zijn kunnen meemaken, maar als ik dit hoor van de docent die tegenover me zit, is het toch van een andere orde. De woorden van iemand die ik ontmoet, raken me meer dan verhalen op afstand.

Docent Malti vertelt over een stagiaire die een stageplek nodig had. Zij stootte telkens haar neus en vermoedde dat dit een relatie had met haar afkomst. Ze werd er verdrietig en moedeloos van. Telkens weer afgewezen worden. Ze was zó blij dat ze bij haar wel een stageplek kreeg. “Ze had tranen in haar ogen,” vertelt de docent.

Teamgevoel

Een andere ontmoeting vindt plaats in het contact tussen docent Priya en haar groep studenten. Als coach wil ze van deze groep een team maken dat samen een bedrijf gaat opzetten. Ze stimuleert met werkvormen het teamgevoel, maar wil ook de individuen afzonderlijk zien en waarderen. Dat doet ze door hen feedback te geven. Haar studenten moeten zelf ook oefenen met feedback geven en ontvangen. “Omdat ik wil laten zien hoe dat werkt, mogen ze mij vertellen hoe ze kijken naar mijn functioneren als coach. Zo leer ik waar ik rekening mee kan houden en ben ik een voorbeeld voor hen. Wat ik van studenten vraag, vraag ik ook van mezelf. “In de ontmoeting stelt deze docent zich kwetsbaar op en zet ze zichzelf in als middel. Haar studenten zijn blij verrast dat dit kan en dat ze hun tips gebruikt voor verbetering.

Duidelijk communiceren

Er is ook zoiets als een gemiste ontmoeting. Docent David vertelt over de maatregelen die zijn genomen om de veiligheid rondom Corona in de school te waarborgen. Strikte regels die beperkingen opleveren, maar het is niet anders. Je mag één keer een fout maken en bij de tweede keer word je naar huis gestuurd. Via via hoort hij dat een student vindt dat hij daarmee zijn ‘macht als witte man’ uitoefent. “Ik heb toen goed nagedacht of ik niet duidelijk geweest ben. Waar heb ik niet duidelijk gecommuniceerd dat deze regels er zijn voor de veiligheid van iedereen? Is helder dat ik jou aanspreek om de ander te beschermen en niet om macht uit te oefenen? Ik wil juist een veilige omgeving creëren voor iedereen, maar dat komt dus toch anders over. Helaas weet ik niet wie dat zo ervaart en zonder een naam kan ik niets doen om het uit te leggen.”

Inclusief

Een inclusief klimaat begint dus met de ontmoeting. Eerst de ontmoeting met jezelf. Ben je je bewust van je aannames en oordelen? Die voortkomen uit privileges en bagage? Ben je bereid te luisteren naar een ander? Kun je tegen jezelf zeggen dat je nog wat te leren hebt?
Dan komt de ontmoeting met de ander. Ben jij in staat die ander echt te zien en te horen? Wil jij het ongemak opzoeken en een moedig gesprek voeren over een inclusieve sfeer? En wat ontdek je dan?

Een inclusieve groep wordt voor mij gesymboliseerd door mensen die in een cirkel zitten. Geen hiërarchie, iedereen is even belangrijk. Niemand om je achter te verstoppen. Je bent zichtbaar en daarmee kwetsbaar. In die cirkel staat de ontmoeting in het midden. Wil jij de ontmoeting aangaan?

De campagnewebsite inclusiefmbo.nl gaat vanaf 19 januari live. Hier vind je praktische tips voor de juiste sfeer op school en in de klas zodat iedereen het gevoel heeft erbij te horen. Of je nu zoekt naar adviezen, trainingen, lesmateriaal, videomateriaal of achtergrondinformatie.