Opnieuw naar school in het basisonderwijs

Er is ook een versie voor het voortgezet onderwijs (pdf).

Het stappenplan

Het stappenplan voor een goede en sociaal veilige start biedt een aantal aandachtspunten waar je, samen met je team, gebruik van kunt maken tijdens de voorbereiding op de opstart van het onderwijs aan leerlingen op school.

De informatie op deze webpagina is aanvullend op het stappenplan en biedt achtergrondinformatie en enkele links naar voorbeelden.

Een van de grootste uitdagingen bij het opnieuw naar school gaan, is het omgaan met verschillen. Verschillen in beleving, in wat leerlingen en collega’s hebben meegemaakt, wel of geen verlieservaring, in veilige of onveilige thuissituatie, in leerachterstand, of gewoon in het wel of geen zin hebben weer naar school te gaan.

Vertrouw in deze uitzonderlijke situatie op de veerkracht van de leerlingen, hoe jong ze ook zijn.

Tips voor de voorbereiding

Organiseer een opstartmoment voor het team. Lees voor inspiratie ook het stuk Gedachten over de eerste ontmoeting op LinkedIn.

Niet alleen voor het team is een opstartmoment fijn: doe dit ook voor leerlingen. Maak hier gerust iets feestelijks van. Omdat één gezamenlijke bijeenkomst voor alle leerlingen – met inachtneming van de geldende maatregelen – waarschijnlijk niet haalbaar is, kan een beginritueel een goed alternatief zijn. Dit kun je in alle verschillende groepen doen.

Je kunt bijvoorbeeld denken aan het zingen van een lied, het voorlezen van een verhaal, of het maken van een gedicht. Dit kun je opnemen of verzamelen om dit vervolgens samen te voegen en te delen met alle leerlingen, ouders en collega’s.

Tips voor de lessen

Het hervatten van de lessen en het zorgdragen voor het welbevinden van de individuele leerling en voor het groepsproces gaan hand in hand. Het bieden van normalisering enerzijds en ruimte voor verwerking anderzijds zijn twee parallelle processen die met elkaar verweven zijn. Bij de hervatting van het onderwijs is er ongetwijfeld veel aandacht voor de sociaal emotionele kant. Dat laatste vraagt continue aandacht, maar dat beperkt zich niet tot speciaal georganiseerde momenten. Zo kun je tijdens het lezen van verhalen en het lesgeven ook aandacht hebben voor de sociaal emotionele impact van de coronatijd.

Mogelijke vragen die je aan leerlingen kunt stellen:

• Wat je vond je vervelend / niet fijn?
• Waren er dingen die je juist wel fijn / bijzonder vond?
• Wat vond je leuk aan thuisonderwijs?
• Waren en dingen die je miste van school?
• Hoe hebben je ouders je ondersteund bij het thuisonderwijs?
• Vond je dat wel of niet fijn? En waarom (niet)?
• Wat deed de leraar / mentor goed en wat had hij/zij beter kunnen doen?
• Welke dingen deed school goed en wat had de school beter kunnen doen?
• Wat zouden we alle drie (jij, school, ouders) moeten meenemen uit deze periode?
• Zijn er ook dingen die we nooit meer moeten doen (jij, school, ouders)?
• Wat miste je het meest?
• Zijn er dingen die je gaat missen nu je weer gewoon naar school kunt gaan?
• Wat heeft je geholpen op de momenten dat je je rot / verdrietig / bang / … voelde?
• Had je iemand met wie je kon praten over je gevoelens?
• Waren er mensen die jou een goed gevoel konden geven als je het moeilijk had? Bijvoorbeeld door je te troosten of door je te helpen met je huiswerk als het even niet meezat?
• Heb je nieuwe dingen geleerd over jezelf of je broertjes, zusjes, vader of moeder?

Groepsdynamiek

Wanneer de school weer begint, heeft dat invloed op de groepsdynamiek. Natuurlijk is dit proces tijdens het onderwijs op afstand ook doorgegaan: het online gedrag van leerlingen verschilt doorgaans niet veel van wat er in de klas te zien is. Toch kan extra aandacht aan de te doorlopen groepsvormingsfases bij het opnieuw naar school gaan geen kwaad. Enkele nuttige informatieve links (niet corona-specifiek):

• Groepsdynamica in de klas
• Tips voor het omgaan met pesten en lastig gedrag

Een uitgebreide verzameling van lesideeën na een schokkende gebeurtenis is te vinden in de publicatie De leegte in de school… Verder op school na de vliegramp Oekraïne (pdf), door Ine Spee en Odeth Bloemberg-van den Bekerom. Dit is een handleiding over hoe verder op school na de vliegramp Oekraïne. IVP Expert bij schokkende gebeurtenissen en Nederlands Instituut van Psychologen.

Tips voor de afronding

In de komende periode krijg je ongetwijfeld nog verschillende keren te maken met veranderingen. Dat vraagt veel van je flexibiliteit en creativiteit. Op enig moment is de situatie echter weer ‘normaal’.

Tips voor contact met ouders

De rol van de ouders heeft tijdens het afstandsonderwijs een nieuwe invulling gekregen. Doe hier je voordeel mee. Zijn hier lessen uit te trekken die je in de toekomst graag zou willen voortzetten?

Met het zicht op het nieuwe schooljaar kun je het contact en de (wijze van) communicatie met ouders misschien aanpassen aan de ervaringen van de afgelopen tijd.

Probeer ouders te blijven betrekken. Neem bijvoorbeeld voorafgaand aan de eerste schooldag contact op met alle ouders. Dat kan digitaal of telefonisch. Mogelijke vragen die je dan kunt stellen zijn:

• Hoe ging het in de afgelopen tijd met uw zoon/dochter?
• En uzelf: hoe ging het met u in de afgelopen periode?
• Hoe ging het thuisonderwijs met uw zoon/dochter?
• Kon u uw zoon/dochter begeleiden, en zo ja: hoe ging dat?
• Wat deed de leraar/mentor goed en wat had hij/zij beter kunnen doen?
• Welke dingen deed de school goed en wat had de school beter kunnen doen?
• Wat zouden we alle drie (u, uw zoon/dochter, de school) moeten meenemen uit deze periode?
• Zijn er ook dingen die we nooit meer moeten doen (u, uw zoon/dochter, de school)?
• Welke dingen zijn belangrijk voor school om te weten hoe het thuis ging in de afgelopen periode?
• Wat wilt u nog meer kwijt?

En wellicht zijn er daarnaast nog andere onderwerpen of lessituaties die om nieuwe of hernieuwde afspraken vragen.

Meer informatie

Voor verdere praktische tips kunt je terecht op:

• Tips voor hervatting lessen (pdf) van de PO-Raad
• Stappenplan weer naar school van Les op Afstand
• De (her)start die er weer aankomt van Nivoz