Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
MBO
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
Samen met ouders
Kennisbank
De belangrijkste personen in het leven van kinderen zijn ouders en/of opvoeders. Zij hebben een grote invloed op hun ontwikkeling. Ook voor onderwijspersoneel zijn ouders daarom een belangrijke partner: je hebt immers dagelijks met hún kinderen te maken. En je wilt voor hun kinderen een veilige en positieve sfeer in de klas en op school creëren.
Daarnaast is er nog een aantal andere redenen waarom een goede samenwerking tussen de school en ouders belangrijk is:
“Al sinds de jaren 60 van de vorige eeuw wordt het belang van de thuisomgeving in verband gebracht met het succes van kinderen op school (Coleman, Campbell, Hobson, McPartland, Mood, Weinfeld & York, 1966)” schrijft Inge van der Heul in ‘De invloed van ouderbetrokkenheid op de schoolprestaties van leerlingen.’ (2020).
Ook uit andere onderzoeken blijkt dat samenwerking met ouders een positief effect heeft op de ontwikkeling van kinderen. Schoolresultaten van kinderen gaan vooruit én de resultaten zijn over het algemeen beter als het contact tussen ouders en school goed is.
Over hoe samenwerken met ouders er precies uit moet zien, zijn verschillende opvattingen. Zo ziet de ene school het meer als betrokkenheid tonen, en de andere meer als partnerschap. Dit verschil in opvatting is ook zichtbaar in de praktijk. Dát samenwerken belangrijk is, vindt iedere onderwijsprofessional. Wat dit concreet betekent voor beleid en het handelen van de leraren is niet altijd helder. Het is dus goed en zinvol om hier aandacht aan te besteden.
Er zijn veel gebruikte termen in de samenwerking met ouders, zoals: partnerschap met ouders en ouderbetrokkenheid. Hoe je het ook noemt: goed contact met ouders is belangrijk voor onderwijsprofessionals. Daarom dit thema.
Hoe je op specifieke onderwerpen en thema’s positief samenwerkt met ouders, kun je lezen bij de verschillende andere thema’s.
Peter de Vries is expert ouderbetrokkenheid.
Kennisbank artikelen over dit onderwerp:
Voor schoolveiligheid is de betrokkenheid van ouders heel belangrijk. Pedagogisch partnerschap is meer dan ouderbetrokkenheid en ouderparticipatie. Hoe draagt pedagogisch partnerschap bij aan schoolveiligheid?
Verbinding met ouders is belangrijk voor de ontwikkeling van leerlingen. Dat begint met een startgesprek tussen de leraar en de ouders in het bijzijn van de leerling.
In de les kun je werken aan verbinding tussen thuis en school door de leerlingen uit te nodigen iets over thuis te vertellen. Of bedenk (creatieve) opdrachten waarin hun ouders een rol hebben.
Maak ouders deelgenoot van wat er in de lessen speelt door ze hierover te vertellen. Stimuleer hen om hierover thuis met hun kind in gesprek te gaan. Geef ouders tips voor hoe ze thuis om kunnen gaan met wat hun kinderen op school meemaken en leren. Dat geldt ook voor regels en afspraken die in de klas zijn gemaakt.
Voor elke ouder is het belangrijk dat hun kind het fijn heeft op school en dat hij zich veilig voelt. Door op regelmatige basis eerst samen met het team en daarna met ouders te communiceren over wat goed gaat en ook over wat niet goed is gegaan, zien ouders dat er aandacht is voor veiligheid.
Bij onveiligheid horen ouders graag de feiten en ook wat de school eraan doet om te zorgen dat het weer veilig is. Dat geldt in veel gevallen ook als er onveiligheid is in andere klassen. Zorg dus dat je als team weet wat er speelt en wat jullie vanuit het team en de school communiceren met ouders. Neem als team een gezamenlijk standpunt in dat je uitdraagt naar ouders.
Zorg voor professionalisering van je team, zoals: weten wanneer je welke gesprekstechnieken moet inzetten. Dat kan helpen bij het omgaan met agressief gedrag. Professionalisering betekent ook: elkaar binnen het team feedback geven op gedrag. En natuurlijk: weten wanneer je elkaar kunt en moet inschakelen. Elkaars kwaliteiten benutten komt ieder team ten goede.
Contacten met ouders geven de lessen een boost wanneer ouders meedenken en meehelpen. Wanneer dat niet het geval is, kunnen deze contacten ook een bron van grote frustratie zijn, die de leraar veel energie en tijd kost. Bedenk met het team hoe je hier op een professionele manier mee om gaat. Steun elkaar bijvoorbeeld door ‘contact met ouders’ regelmatig onderwerp in vergaderingen te maken.
Als je weet hoe ouders, leraren en directie de samenwerking ervaren (zie ook ‘In de school’) en je met ouders in gesprek gaat, bied je hen de mogelijkheid om te vertellen wat ze goed en minder goed vinden gaan. Daarnaast kun je met de ouders de mogelijke kansen bespreken. Op die manier voelen ouders zich gehoord.
Tot slot: zorg voor een goede overdracht van gemaakte afspraken met ouders en leerlingen tussen duo’s en tussen de leerkracht van het huidige en het volgende leerjaar.
Ouders, leerlingen en personeel hebben het recht om te klagen. Dit klachtrecht is zelfs wettelijk vastgelegd (Kwaliteitswet 1998). Wat houdt dit in?
Voor een effectieve samenwerking is het nodig dat de school relaties met ouders opbouwt, gebaseerd op luisteren. Een eerste goede stap die scholen kunnen zetten is een ‘gevoel van noodzaak’ creëren op alle niveaus: directie, leraren, (G)MR en ouders. Al deze partijen moeten het belang van samenwerken (willen) onderstrepen. Een duidelijke visie is hierbij essentieel.
Bedenk hoe het contact tussen ouders en school kan bijdragen aan een positief schoolklimaat. Op basis daarvan stem je af in welke vorm jullie contact met elkaar hebben én wat ieders rol en verantwoordelijkheid is als het gaat om een veilige en positieve sfeer op school. Maak hier duidelijke afspraken over. Hoe duidelijker de afspraken voor alle betrokkenen zijn, hoe gestroomlijnder de communicatie is. Als het proces van kennismaken, uitwisselen van ervaringen en evalueren van het contact goed verloopt, krijgt het contact tussen school en ouders voortdurend aandacht.
Maak afspraken makkelijk vindbaar voor ouders, via de website en de schoolgids. Maar: met een gedeelde visie en goede afspraken ben je er nog niet. Om gesprekken met ouders mogelijk te maken, moet je ook ruimte creëren. Fysieke ruimte om je even terug te kunnen trekken met een ouder en leerling en daarnaast ook ruimte in tijd.
Er zijn verschillende manieren waarop je een gesprek met ouders kunt faciliteren. Hiervoor kun je als school een eigen passende wijze hanteren, die gedragen en herkenbaar is door de hele school. Door verschillende organisaties zijn hiervoor ook zogenaamde gesprekstools ontwikkeld. Bekijk bijvoorbeeld eens de Toolkit Ouderbetrokkenheid of kijk op de website van Verus.
Wanneer ouders bewust zijn van de gedeelde verantwoordelijkheid kan dit de opkomst bij ouderavonden en/of themabijeenkomsten positief beïnvloeden. Tijdens bijeenkomsten die bijvoorbeeld betrekking hebben op opvoeding, vorming en ontplooiing kan gezamenlijk worden nagedacht en gesproken over kansen, tips en ontwikkelingen in de school en het schoolbeleid.
Het is erg waardevol om te weten hoe ouders, leraren en directie de samenwerking en de gedeelde verantwoordelijkheid op dit moment ervaren. Ook de ervaringen van leerlingen zou je hier bij kunnen betrekken. Dit kun je evalueren door bijvoorbeeld een enquête uit te zetten. Met de resultaten daarvan, kun je steeds vinger aan de pols houden: waar gaat het goed en waar is behoefte aan verbetering?
Bied ouders de mogelijkheid om onvrede over de gang van zaken bespreekbaar te maken. Klachten zijn een kans voor verbetering. Maak duidelijk wat hiervoor de route is: bij de leraar, de directeur, het aanspreekpunt pesten en/of de vertrouwenspersoon.
Soms is het nodig dat je andere instanties betrekt bij wat er op school speelt. Bijvoorbeeld om informatie of voorlichting te geven, lastige situaties op te lossen, om of om weer verder te kunnen met lesgeven na een incident of calamiteit.
Denk aan betrokkenheid van politie bij diefstal of geweld, de GGD of Rutgers bij vragen over seksueel gedrag of aan Veilig Thuis bij zorgen om de thuissituatie van een leerling. Ook op verzoek van ouders kun je contact zoeken met instanties als het buurtteam, maatschappelijk werk of de GGD.
Voor ouders kan het betrekken van andere partijen een grote lading hebben. Zij kunnen het gevoel krijgen dat er iets goed mis is; met hun kind of met de veiligheid op school. Daarom is het belangrijk ouders vooraf te informeren over hun komst en na afloop verslag te doen. Leg uit wat hun rol is en wat zij komen doen. Dat kan bijvoorbeeld via een ouderavond of in het algemeen via de website. Dat voorkomt onzekerheid en onrust.
De rechten en plichten van leerlingen, ouders, personeel, directie en bestuur van de school zijn op verschillende plaatsen geregeld. Kennis van rechten en plichten maakt je als school een steviger gesprekspartner van de ouders.
Om gelijkwaardige partner van school te kunnen zijn moeten scholen en ouders op de hoogte zijn van hun rechten en plichten, zoals onder meer:
Daarnaast zijn er ook wetten op het onderwijs van toepassing die in algemene zin de relaties regelen tussen burgers onderling: het privaatrecht.
Verder is er nog een heel scala aan andere wetten waar scholen zich aan moeten houden in de relatie met ouders en leerlingen; zoals strafrecht of de privacywetgeving (AVG).
De wetten vormen de grenzen waarbinnen scholen, maar ook leraren en ouders moeten opereren. In voorkomende gevallen zal de rechter beslissen of het recht door de school of de ouder en de leerling goed is toegepast.
Scholen leggen afspraken rondom gewenst gedrag vast. Ook met ouders. Om een protocol te maken dat bij de school en de schoolpopulatie past, kun je gebruik maken van de voorbeelden in dit artikel.
Meld je aan voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere maand actuele informatie over sociale veiligheid op school.
