Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
MBO
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
Ga aan de slag met deze werksessie
Wat betekent sociale veiligheid binnen jouw school, met jullie leerlingen, in jullie wijk? En hoe geven jullie daar dagelijks samen vorm aan? In dit artikel bespreken we een werksessie die jou als schoolleider helpt om met je team een gedragen visie op sociale veiligheid te ontwikkelen of bij te stellen.
Voordat je werkt aan visievorming, is het goed te weten waar je naartoe werkt met je team. Een visie behelst:
Een visie helpt om bestaande gedragsregels te toetsen en nieuwe te ontwikkelen. Het houdt rekening met veranderingen in de schoolpopulatie of in het team. Visievorming is dus geen eenmalige actie, maar een terugkerend. Ook is het een gezamenlijke inspanning: van jou als schoolleider, het schoolteam, leerlingen en ouders.
Een visie is vaak gebaseerd op kernwaarden: de fundamentele principes en overtuigingen die de identiteit van een organisatie bepalen. Ze geven aan waar je als school voor staat, wat jullie belangrijk vinden en hoe jullie gedragen handelen. Kernwaarden zijn de basis voor beslissingen, gedrag en de cultuur van een school.
Bij visievorming werk je dus ook aan kernwaarden. Je formuleert misschien nieuwe kernwaarden op basis van een gezamenlijk proces, herformuleert oude kernwaarden of behoudt de kernwaarden die jullie nu hebben. Een kernwaarde staat niet helemaal op zichzelf, maar je ‘laadt’ deze met kernzinnen; waar het jullie als school om gaat als het deze waarde betreft.
Voorbeeld van een kernwaarde die is verwerkt in een schoolvisie:
Kernwaarde: ‘Jezelf kunnen zijn’ Op onze school mag iedereen zichzelf zijn, ongeacht achtergrond, uiterlijk, overtuiging of identiteit. We stimuleren openheid, respect en eigenheid, zodat iedereen zich gezien en gewaardeerd voelt. Dit zorgt voor een veilige omgeving waarin we verschillen accepteren en iedereen zich vrij voelt om mee te doen.’
Hieronder beschrijven we een sessie die jou als schoolleider helpt om een gedragen visie te vormen op sociale veiligheid binnen jouw school. Deze sessie is bedoeld voor een brede groep deelnemers uit alle lagen van de school, zoals: leraren, schoolleiding, ondersteunend personeel én vertegenwoordigers uit MR of leerlingenraad.
Een gezamenlijk gedragen visie op sociale veiligheid ontwikkelen die:
Zorg voor:
Bereid voor:
Sessieopbouw (ca. 2 uur en 15 minuten)
Start met het spel Gedragen Gedrag. Het doel van het spel is om gewenst en ongewenst gedrag bespreekbaar te maken. Dit doe je door werkelijke schoolsituaties naar voren te brengen en samen tot afspraken en regels te komen. In deze sessie is het doel van het spel om je team in te leiden in het thema sociale veiligheid; je speelt dus niet het volledige spel.
In het spel vind je verschillende stellingen over sociale veiligheid. Kies (samen met de moderator) van tevoren enkele stellingen uit die relevant zijn voor jouw school. Laat alle deelnemers reageren op de stelling door een groene kaart (mee eens) of een rode kaart (niet mee eens) omhoog te steken.
Introduceer het doel van deze werksessie en wat jullie gaan doen: een gezamenlijke en gedragen visie op sociale veiligheid ontwikkelen, gebaseerd op kernwaarden, die leidt tot concrete gedragsafspraken. Bespreek waarom dit belangrijk is binnen de context van jullie school en hoe jullie deze visie gaan vertalen naar praktisch beleid. Bespreek tot slot hoe jullie dit gaan communiceren met leerlingen en ouders.*
*Is dit in deze fase nog niet bekend? Vertel dan welke vervolgstappen er wél zijn.
Laat deelnemers individueel nadenken over de vraag:
Wat betekent sociale veiligheid voor mij in deze school?
Laat hen vervolgens drie kernwaarden noteren die volgens hen essentieel zijn voor sociale veiligheid. Geef eventueel een lijst met kernwaarden om iedereen op weg te helpen.
Vorm nu diverse groepen van 4-5 personen*. Deel de deelnemers op willekeurige basis in of denk vooraf na over de groepjes die je wilt samenstellen.
Laat deelnemers in hun groepjes ieder hun drie kernwaarden delen en bespreken (10 min). Vervolgens kiezen de groepjes uit hun gedeelde kernwaarden samen de drie belangrijkste die zij vinden passen bij de school (10 min).
Hulpvragen hierbij zijn:
*Op basis van een schoolteam van 20 personen.
Alle groepen plakken hun top drie van kernwaarden op een muur of groot bord. Orden de post-its op overeenkomst en thema’s.
Bespreek vervolgens de overlap én de unieke perspectieven. Vraag de deelnemers om je aan te vullen. Laat alle deelnemers daarna met gekleurde stickers één waarde kiezen – die je op het bord geclusterd hebt – die zij het belangrijkste vinden. Orden vervolgens opnieuw op basis van de meeste stemmen en kijk of je samen tot drie kernwaarden kunt komen, die de kern vormen van jullie visie op sociale veiligheid.
Geef met enkele zinnen invulling aan de kernwaarden: waarom is juist deze kernwaarde passend voor jullie school? Laat iemand deze zinnen (in grote lijnen) noteren.
Tip 1: Je kunt ook vier of vijf waarden kiezen als het lastig is om gezamenlijk tot drie waarden te komen. Een werkgroepje kan zich dan later buigen over de waarden, ze nogmaals laten passeren en een definitieve keuze maken voor drie waarden.
Tip 2: Zijn mensen het niet eens met de drie kernwaarden? Vraag wat zij nodig hebben om toch mee te gaan met dit besluit. Vaak los je dit op bij het uitschrijven van visie of beleid als je de nuance legt op bepaalde aspecten die volgens de minderheid nu niet of onvoldoende wordt meegenomen.
Deel de deelnemers opnieuw in diverse groepen in. Maak 5 groepen.* Het liefst in andere samenstelling dan bij stap vier, zodat je meerdere perspectieven bij elkaar brengt.
Elke groep krijgt één van de drie kernwaarden toegewezen. De opdracht: formuleer concrete, positief geformuleerde afspraken en regels die deze kernwaarde in de praktijk brengen. Gebruik vragen als:
Laat elke groep hun kernwaarde en bijbehorende afspraken noteren op een flipover vel. Laat elke groep kort hun afspraken presenteren. Voorbeelden van afspraken op basis van een kernwaarde:
* Op basis van een schoolteam van 20 personen. Sommige groepjes hebben dezelfde kernwaarde om uit te werken; dat kan aanvullend werken.
Bespreek gezamenlijk alle voorstellen: kunnen de regels schoolbreed gedragen worden? Zijn ze uitvoerbaar, herkenbaar en concreet genoeg? Stel eventueel bij.
Nu hebben jullie samen drie kernwaarden en bijbehorende regels: jullie schoolvisie op sociale veiligheid is gecreëerd!
Reflecteer en evalueer tot slot samen op het proces door te vragen hoe het voor iedereen was om dit op deze manier samen te doen.
Tip: Heb je te weinig tijd voor deze stap? Stel dan een werkgroep aan die met deze voorstellen aan de slag gaat om er een definitief voorstel van te maken. Verbind hier een deadline aan en laat het definitieve voorstel terugkomen in een teamvergadering.
Dit artikel is gekoppeld aan de volgende thema’s
Wij zijn Stichting School & Veiligheid. Wij ondersteunen scholen bij het bevorderen van een sociaal veilig klimaat. Dit doen wij door:
Heb je een vraag of wil je persoonlijk advies over sociale veiligheid op school?
Neem dan contact op met ons Adviespunt.
