Maatschappelijke onrust – het gesprek in de klas

Deze materialen helpen leraren bij het bespreken van aanslagen in de klas. Het team heeft daarbij wel de steun en het vertrouwen van de directie nodig. Ook daarvoor geven wij handreikingen.

Voorbereiding op school

• Uitgangspunten
  Bespreek als school de uitgangspunten. Je hebt elkaar nu allemaal nodig. Het is van belang dat de schoolleiding haar mensen goed ondersteunt en expliciet maakt waar de school voor staat en waar de grenzen liggen van gedrag en van vrije meningsuiting.
• Na een heftige gebeurtenis
  Begin de schooldag na een heftige gebeurtenis met het bijeenroepen van het team en geef het belang aan om over het gebeurde te praten met de leerlingen. Geef ruimte om aan het einde van de dag ervaringen met elkaar te delen.
• Ondersteun leraren
  Help je leraren om zich voor te bereiden op het bespreken van maatschappelijk gevoelige thema’s met de klas. Wat is de context? Hoe gaan de leerlingen reageren? Hoe ga je daar dan mee om? Welke rol ga je innemen? Welke beelden laat je zien en welke niet? Hoe zit het inhoudelijk in elkaar? Welke perspectieven zijn er te onderscheiden?

Het klassengesprek

Je wilt weten hoe de leerlingen zich voelen. Wat is de sfeer onder de leerlingen? Hoe reageren zij op de actualiteit? Daarnaast is het goed om in het achterhoofd te houden dat dit soort gebeurtenissen zogeheten trigger-factoren kunnen zijn in een radicaliseringsproces. Besteed daarom lestijd om het onderwerp met de klas te bespreken. Hieronder een aantal handreikingen.

Primair onderwijs

• Vanaf groep 3 leeft wereldnieuws onder kinderen. Of de gebeurtenis speelt bij een kind hangt af van onder andere de thuissituaties, oudere broers / zussen et cetera. Sluit daarom vooral aan bij datgene waar de kinderen zelf mee komen.
• Ga na welke vragen er leven bij je leerlingen en houd de antwoorden simpel.
• Vraag aan leerlingen hoe ze zich voelen. Vaak zijn leerlingen geschrokken en bang en vragen ze zich af of het ook bij ons kan gebeuren. Vertel altijd de waarheid. Let daarbij goed op je woordkeus en probeer leerlingen gerust te stellen.
• In de bovenbouw van het primair onderwijs kun je in de klas gebruikmaken van het jeugdjournaal (doelgroep: 9- tot 12-jarigen).
• Wees voorzichtig met het gebruik van beeldmateriaal. Sommige kinderen zijn erg gevoelig, beelden kunnen de angst vergroten en meer vragen oproepen.
• Vanaf groep 7-8 kan er al een inhoudelijke discussie ontstaan in de klas. Stel je daarvoor open, maar spreek regels van fatsoen af zoals elkaar laten uitspreken, iedereen mag zeggen wat hij vindt maar doe dat zonder iemand te kwetsen.
• Reageer op ongenuanceerde uitspraken en provocerende reacties van leerlingen. Stel de vraag waarom ze het zeggen. Vaak roepen ze maar iets zonder het te begrijpen. Vraag daarom door en laat ze inzien wat het teweeg kan brengen bij anderen.
• Het is belangrijk om als leraar niet in termen van ‘wij’ en ‘zij’ te praten.

Voortgezet onderwijs

• Meningen, reacties en uitingen van gevoelens zijn heftiger bij leerlingen in de leeftijdsgroep 12-18 jaar. Dit maakt een gesprek er niet altijd makkelijker op. Toch is het belangrijk dat je hier als leraar ruimte voor geeft in de klas. Vaak kan anders toch niet worden overgegaan tot de orde van de dag.
• Blijf zelf vooral rustig en leidt het gesprek of de discussie in goede banen. Maak hierover afspraken met de leerlingen: elkaar aan het woord laten, niet schreeuwen of roepen, iedereen mag wat zeggen, elkaar niet kwetsen, discrimineren of respectloos behandelen.
• Ga in op het gebruik van bronnen. Waarop is de mening van een leerling gebaseerd? Laat leerlingen kritisch nadenken over de bronnen die ze gebruiken.
• Geef uitleg over de situatie en antwoord op vragen van de leerlingen.
• Wees scherp op het verschil tussen IS als terroristische organisatie en de islam.
• Het is belangrijk dat je je als leraar blijft realiseren dat niet alle moslims jihadistische sympathieën hebben. Het is een ontzettende kleine vertakking van de islam. Daarbij is het ook goed te blijven benadrukken dat vluchtelingen hier in principe niets mee te maken hebben. Ontrafel de problematiek.
• Wees je ervan bewust dat extreme uitingen/uitspraken over de westerse samenleving niet tegen jou als persoon gericht zijn.
• Realiseer je dat sommige uitingen vooral een roep om aandacht zijn, een provocatie.

Lessuggesties

• Bekijk de lessuggesties bij maatschappelijke onrust.

Achtergronden

• Onderzoek: Twee werelden, twee werkelijkheden. Hoe ga je daar als docent mee om? (pdf, OCW)
• Publicatie: Puberaal, lastig of radicaliserend? (pdf, OCW en KPC)

Vragen & advies

Wil je meer informatie of heb je een vraag? Neem contact op met het Adviespunt van Stichting School & Veiligheid.