Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
MBO
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
Vanuit het perspectief van de leraar zetten we uiteen hoe je de groepsdynamica kunt sturen en de groepsvorming een positieve wending geeft. In iedere groep proberen mensen hun positie te bepalen. Dat is voor leerlingen in een klas niet anders. Als leraar kun je een belangrijke rol spelen door dit groepsproces actief te leiden. Op die manier ontstaat een veilige sfeer in de klas waarin kinderen zich prettig voelen en het beste uit zichzelf kunnen halen.
In dit artikel wordt dit uitgelegd aan de hand van de volgende vragen:
Ga direct naar:
Een groepsproces waarop géén bewuste invloed door een leraar wordt uitgeoefend, doorloopt een aantal fases. Dit patroon start grofweg elke keer opnieuw na een langere vakantie, zoals de zomervakantie en de kerstvakantie. De precieze duur kan per fase verschillen. De volgende fases volgen elkaar chronologisch op:
Als leraar stuur je het groepsproces door op het volgende te letten:
Haal de norming-fase naar voren in de tijd. Draai dus actief de volgorde van storming en norming om. Door eerst bewust de norm samen met de klas vast te stellen, zal de storming-fase milder zijn. Het effect: minder probleemgedrag.
Voorbeelden van praktische sturingstips per fase:
Sta op de eerste dag in de deuropening en begroet iedereen. Geef de leerlingen een hand en maak oogcontact.
Maak jouw voornemen voor het jaar duidelijk. Bijvoorbeeld: ‘Mijn voornemen is dat wij de leukste klas van de school worden.’
Laat de leerlingen hierna opschrijven hoe zij een leuke klas voor zich zien. Maak hiervan een top vijf en bespreek dit klassikaal. Willen de leerlingen ook dat de klas zo met elkaar omgaat? De uitkomst vormt de basis voor de omgang met elkaar.
Doe spelletjes om elkaar beter te leren kennen. Zie voor voorbeelden Handboek positieve groepsvorming (Bakker-de Jong & Mijland, 2009).
Zoals hierboven staat uitgelegd, stuur je zodanig dat niet de storming fase op de tweede plek komt maar de norming fase.
Blijf letten op een respectvolle omgang met elkaar. Noem leerlingen bij hun naam en laat je interesse van tijd tot tijd blijken. Het is van belang dat iedereen elkaar steeds beter leert kennen.
Laat de klas gezamenlijk besluiten nemen. Dit bevordert samenwerking.
Benadruk in deze fase de overeenkomsten, niet de verschillen tussen de leerlingen. Zie hiervoor de voorbeeldoefening.
Het proces van het uitvechten van de posities in de groep zal milder plaatsvinden in het begeleide groepsproces, waarbij je storming en norming omdraait.
Als de hiërarchische strijd uit de hand loopt spreek je de leerlingen aan op de omgangsnormen die in de forming-fase zijn bedacht. Omdat zij deze zelf hebben opgesteld zijn de leerlingen hier gevoelig voor.
Geef positieve feedback bij goed gedrag.
De kans is groot dat door juiste begeleiding een positieve werksfeer is ontstaan. Toch blijft het groepsproces kwetsbaar. Blijf vooral goed observeren wat er gebeurt op groepsniveau en speel hierop in.
Wanneer de groepsvorming prettig is verlopen voor de leerlingen kan het uit elkaar gaan lastig zijn. Een uitstapje of etentje is daarom in deze fase een goede afsluiting van het samenzijn.
Ieder heeft op school zijn eigen rol om het groepsproces op een positieve manier te laten verlopen. Allereerst begint dat bij het goede voorbeeld van de schoolleiding aan haar medewerkers zelf. Heerst er onder de medewerkers een veilige sfeer? Ook de leraren vervullen een gezamenlijke rol, evenals de ouders van de leerlingen. Deze gezamenlijke inspanning is van groot belang.
Dit artikel is gekoppeld aan de volgende thema’s
Andere kennisbank artikelen over dit onderwerp.
Na elke vakantie doorloopt een groep bepaalde fasen in het proces van groepsvorming. De eerste weken aan het begin van het schooljaar worden de Gouden Weken genoemd. Deze weken zijn bij uitstek geschikt om een fundament neer te zetten voor een goede groepsvorming en fijne sfeer. Na de kerstvakantie beginnen de Zilveren Weken. Dit is een goed moment om weer extra aandacht te besteden aan de dynamiek in de klas.
Het begin van het schooljaar is hét moment om te werken aan een gezellige en veilige groep. De Week Tegen Pesten helpt scholen daarbij. Ieder jaar in september organiseert Stichting School & Veiligheid de Week Tegen Pesten.
Wij zijn Stichting School & Veiligheid. Wij ondersteunen scholen bij het bevorderen van een sociaal veilig klimaat. Dit doen wij door:
Meld je net als 13.000 anderen aan voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere maand actuele informatie over sociale veiligheid op school.