De Gouden Weken en Zilveren Weken

Groepsfases en groepsdynamiek

Welke fases een groep doorloopt en wat jouw rol daarin is, lees je in ons artikel Groepsdynamica in de klas. Je krijgt hierin een korte uitleg over de fases bij het vormen van een groep. Ook leer je hoe groepsprocessen werken en hoe je deze als leraar kunt beïnvloeden. Daarnaast leer je hoe de fases elkaar beïnvloeden en wat er gebeurt als je wel of niet ingrijpt.

10 tips voor de Gouden Weken

De eerste weken van het schooljaar – de Gouden Weken – zijn bepalend voor het creëren van een fijne, veilige sfeer in de groep. Leerlingen verkennen elkaar, de leraar en de regels. In deze periode worden de normen en waarden van een groep bepaald. De leraar speelt in deze fase een belangrijke rol. Hoe maak je nu samen met kinderen een goede start van het schooljaar? En hoe stimuleer je een positieve groepsvorming waar je een jaar lang plezier van hebt? Wij geven je hiervoor 10 tips!

1. Neem de tijd om elkaar echt te leren kennen

Neem in de Gouden Weken de tijd om elkaar écht te leren kennen. Zorg ervoor dat leerlingen elkaar leren kennen, maar ook jou als leraar. Dit versterkt de onderlinge verbondenheid en zorgt voor meer begrip en empathie naar elkaar. Trek daarom voldoende tijd uit voor werkvormen rondom kennismaking. Zitten de leerlingen al langer bij elkaar in de klas? Focus op elkaar nog beter leren kennen; wat weten ze bijvoorbeeld nog niet van elkaar?

2. Doe zo veel mogelijk groepsvormende activiteiten

De eerste zes weken van het schooljaar worden de groepsnormen en onderlinge verhoudingen bepaald. Groepsvormende activiteiten dragen bij aan het neerzetten van een positief groepsklimaat. Neem aan het begin van het schooljaar daarom elke dag de tijd voor groepsvormende activiteiten. Zoek je inspiratie? Op weektegenpesten.nl vind je voldoende lesmaterialen hiervoor.

3. Stel samen de groepsregels op

Stel samen met de klas de groepsregels op. Als je deze samen met je leerlingen opstelt zorg je ervoor dat het gezamenlijke normen zijn en leerlingen zich er sneller aan conformeren. Bespreek samen ook het doel van de regels en formuleer ze positief. Vijf à tien regels zijn voldoende. Het is goed om hierbij ook afspraken te maken over de online omgangsvormen. Bespreek en evalueer de afspraken op regelmatige basis. Wat gaat goed? Wat is nog moeilijk? Hoe kunnen we elkaar hierbij helpen? Zijn er aanpassingen van de regels nodig?

4. Zorg ervoor dat klasgenoten veel met elkaar samenwerken

Door veel met elkaar samen te werken, leren leerlingen elkaar beter kennen en begrijpen. Daarnaast versterk je het wij-gevoel in de klas als ze samenwerken aan een gezamenlijk doel. Leerlingen kunnen op verschillende manieren leren samenwerken, zoals door coöperatieve werkvormen of spellen te gebruiken en aan gezamenlijke projecten te werken. Hierbij is het natuurlijk wel van belang om het samenwerken in wisselende samenstellingen te laten gebeuren, zodat zoveel mogelijk klasgenoten ervaring opdoen in het samen werken met elkaar.

5. Ontwikkel rituelen met elkaar

Een ritueel is een gebruik dat steeds terugkeert bij een bepaalde gebeurtenis. Bijvoorbeeld elkaar op een bepaalde manier begroeten als je ’s morgens de klas binnen komt. Of ’s ochtends altijd starten met een verhaal of een gesprek. Een ritueel doet heel veel; het zorgt voor herkenbaarheid en structuur en geeft leerlingen de mogelijkheid even los te komen van het alledaagse. Leerlingen onthouden zo’n moment niet alleen, maar het versterkt ook het gemeenschapsgevoel omdat ze dit moment met elkaar beleven.

6. Werk aan een warme band met je leerlingen

Een warme leraar-leerling relatie bevordert een positieve sfeer in de klas en leidt tot meer positief gedrag bij leerlingen. Hoe kun je je leerlingen in de Gouden Weken beter leren kennen? Neem de tijd en toon oprechte interesse in elke leerling: wie zijn ze, wat is de gezinssituatie, welke hobby’s en talenten heeft elke leerling, wat houdt hen bezig? Hanteer een open houding, luister vooral en stel vragen. Door één-op-ééntijd met je leerlingen en leerlingen te ‘prijzen’ versterk je de band.

7. Benadruk positief gedrag

Door positief gedrag te benadrukken, versterk je het vertrouwen van leerlingen in jou als leraar en voorkom je verstorend gedrag in de klas. Wanneer je gewenst gedrag benoemt, moedig je leerlingen aan dit gedrag te herhalen, zelfs als het om kleine dingen gaat. Het is effectiever om gewenst gedrag te stimuleren, dan om ongewenst gedrag te corrigeren. Geef daarom meer complimenten dan negatieve kritiek.

Natuurlijk betekent dit niet dat je ongewenst gedrag niet mag begrenzen, maar doe dit op een manier die de relatie met de leerling behoudt. Dit doe je door het gedrag of de taal te begrenzen en direct door te vragen: “Wat is er aan de hand dat je je zo gedraagt?” Toon oprechte interesse en laat zien dat je het gedrag afkeurt, niet de leerling zelf. Dit stelt duidelijke grenzen en helpt de leerling om zijn gedrag te verbeteren.

8. Wees zelf het voorbeeld

Leerlingen nemen een voorbeeld aan jou als leraar. Ze observeren jouw interacties met klasgenoten en nemen vaak gedrag van jou als leraar over. Jouw eigen gedrag beïnvloedt dus hoe leerlingen denken dat ze zich moeten gedragen. Geef het goede voorbeeld in de omgang met elkaar en houd jezelf ook aan de gemaakte groepsafspraken.

9. Leer ouders kennen

Bij elk kind horen ouders en/of verzorgers, die vervullen de belangrijkste rol in hun leven. Wil je het kind kennen, investeer dan ook in het oudercontact. Een goede samenwerking tussen jou en de ouders van je leerlingen draagt positief bij aan de ontwikkeling van kinderen. Investeren in dit partnerschap is daarom ook even belangrijk als de inzet op leerlingactiviteiten. Maak aan het begin van het schooljaar daarom persoonlijk contact met alle ouders, investeer in kennismaking en bespreek wederzijdse verwachtingen.

10. Informeer leerlingen over pestgedrag

En bespreek waar ze terecht kunnen als ze hiermee te maken krijgen.

Pesten komt op elke school voor. Bespreek met leerlingen wat pesten is, welke effecten het heeft, welke rollen er zijn en wat ze kunnen doen als ze pesten opmerken. Daarnaast moeten leerlingen weten bij wie ze terecht kunnen op school als ze te maken hebben met een pestprobleem. Ze moeten erop kunnen vertrouwen dat het pestprobleem serieus wordt aangepakt. Zorg daarom dat het aanspreekpunt pesten duidelijk is voor zowel leerlingen als ouders. Denk als aanspreekpunt bijvoorbeeld aan de interne vertrouwenspersoon.

De Zilveren Weken

Na elke vakantie doorloopt een groep bepaalde fasen in het proces van groepsvorming. De periode na de kerstvakantie noemen we de Zilveren Weken. De Zilveren Weken zijn bij uitstek geschikt om met elkaar stil te staan bij de sfeer en dynamiek in de groep. Bekijk het webinar ‘Vijf tips om pesten te voorkomen’Met name de fase van storming kan in deze periode weer zorgen voor onrust in de groep. Hoewel groepsvorming een continu proces is, bieden de Zilveren Weken een mooie kans om deze storm te benutten. Blik met elkaar terug en kijk vooruit. Zo bepaal je samen opnieuw de norm en werk je aan een fijne en veilige groep.

Algemene tips

• Blik terug en kijk vooruit
  Wat vonden leerlingen fijn in de groep de eerste helft van het schooljaar? Wat vonden ze moeilijk met elkaar? Wat willen ze graag anders de komende periode? Spreek bijvoorbeeld doelen met elkaar af en bespreek hoe een ieder hier aan bij kan dragen.
• Herhaal de klassenafspraken en stel waar nodig bij
  Dit is het moment om de afspraken weer met elkaar onder de loep te nemen en waar nodig bij te stellen. Zijn er afspraken die niet meer nodig zijn of die jullie juist willen toevoegen?
• Aandacht aan het wij-gevoel
  Blijf leerlingen aanspreken op de gezamenlijke verantwoordelijkheid: wij zijn een groep, wij helpen elkaar, wij zorgen voor elkaar. Denk ook aan activiteiten die dit wij-gevoel versterken. Zie suggesties bij de doe-tips.
• Praat met elkaar over ‘jezelf kunnen zijn’
  Hoe meer je jezelf kunt zijn, hoe veiliger je je voelt in de groep. Hoeveel ruimte is er in de klas voor leerlingen om zichzelf te kunnen zijn en om af te mogen wijken van de norm? Denk bijvoorbeeld aan ruimte voor gender- en seksuele diversiteit. Gendi.nl biedt leraren inspiratie, tips en werkvormen.
• Blijf praten met ouders
  Samenwerking met ouders is een continu proces. Neem ouders ook mee de Zilveren Weken in en biedt ook hen ruimte om terug te blikken en vooruit te kijken in het belang van het groepsproces.

We geven je hier ter inspiratie doe-, kijk- en leestips.

In onderstaand filmpje vertellen we meer over de Zilveren Weken (2020)

Doe-tips

• Ga aan de slag met het Lesmateriaal Week Tegen Pesten 2024: Denk ff na! Als het om geklets gaat. Met de gratis materialen kun je direct aan de slag met het werken aan positief gedrag en een fijne sfeer in de klas. Of bekijk het webinar over roddelen en kletsen op sociale media en de invloed op de groep.
• Met de Kletskaartjes over pesten kun je gedurende het hele jaar het onderwerp ‘pesten’ met de leerlingen bespreken. Bijvoorbeeld in de Gouden of Zilveren weken als je extra aandacht besteedt aan de dynamiek en sfeer in de groep.
• Een mooi hulpmiddel om afspraken te maken met de klas is het spel ‘Gedragen Gedrag’. Met dit spel maak je gewenst en ongewenst gedrag bespreekbaar en kom je samen tot regels en afspraken. Gendi.nl ontwikkelde de poster ‘Afgesproken!’ Deze poster gaat over taalgebruik (schelden, roepen of grapjes).

Leestips

• ‘Maar één Week Tegen Pesten? Grapje zeker?’ – blog van Sjoukje Mos, adviseur inclusief schoolklimaat
• De Zilveren Weken – Boek Boaz Bijleveld. Een boek met praktische handvatten hoe je de Zilveren Weken vormgeeft. Boordevol spellen, energizers, coöperatieve werkvormen en evaluatievormen.
• Groepsdynamica in de klas –  artikel van Stichting School & Veiligheid.
• Handboek positieve groepsvorming – Maya Bakker-De Jong & Ivo Mijland
• Het inspiratieboek voor De Gelukkige Klas – Natasja de Kroon en Ingrid Nagtzaam.

Kijktip

• Wouter Siebers (leerkracht, teamleider en gedragsspecialist in het primair onderwijs) maakte voor ons dit filmpje bij het Week Tegen Pesten-thema Laat je zien (2018). Hij geeft informatie en tips voor de Zilveren Weken.  “Zie het als een pas op de plaats. Welk gedrag zie je bij de leerlingen na de vakantie? Kijk hoe je daar op in kunt spelen.”