Veilig voelen op het schoolplein (po)

Aandacht voor het plein

Scholen doen van alles om te zorgen dat de kinderen zich veilig voelen: omgangsregels, een antipestprotocol, weerbaarheidsprogramma’s en nog veel meer.

In de uitwerking van al deze maatregelen vergeten beleidsmakers vaak het schoolplein. Een school kan veel tijd steken in je veilig voelen in de klas, maar op het schoolplein geldt nog vaak het recht van de sterkste. Juist op het schoolplein gebeuren dingen die zorgen dat kinderen zich onveilig voelen.

Hoe verder van het lokaal, hoe groter het gevoel van onveiligheid.

Uit de Monitor Sociale Veiligheid 2006-2012 blijkt dat hoe verder je van het klaslokaal verwijderd bent, hoe groter het gevoel van onveiligheid is. Dit blijkt uit de antwoorden van leerlingen, leraren en ouders. Van de ondervraagde leraren vindt 21% dat de sociale veiligheid in de schoolomgeving moet worden vergroot. Van de ondervraagde ouders vindt 28% in 2012 dat de veiligheid op het schoolplein beter moet zijn. Ook blijkt dat slechts 86% van de scholen zorgt voor surveillance binnen en buiten het gebouw tijdens pauzes.

Toezicht

Soms is er te weinig toezicht op wat er op dat schoolplein gebeurt. Voor de leraren die pleinwacht hebben, is het chaotische gebeuren op een schoolplein vaak moeilijk te overzien. Er gebeurt van alles tegelijk; wanneer grijp je wel in en wanneer niet?

Heldere taken pleinwacht

Het is belangrijk dat de taken van de pleinwacht helder zijn. Zo weten leraren die pleinwacht hebben waar ze op moeten letten. Het duidelijk formuleren van de pleinwachttaken zorgt dat verschillende leraren dit op eenzelfde manier doen. Bovendien weten dan ook de kinderen wat zij kunnen verwachten van de pleinwacht.

Actieve spelbegeleiding

De pleinwacht kan het spelen van kinderen begeleiden. Hiermee kun je conflicten voorkomen of in de kiem smoren. De pleinwacht kan kinderen die alleen zijn bij het spel betrekken. Ook kan de pleinwacht spel initiëren. Op deze manier is de pleinwacht positief met kinderen bezig in plaats van alleen te surveilleren.

Coaching pleinwachten

Het gedrag van kinderen op het schoolplein is vaak extremer dan in het klaslokaal. Leraren vinden het soms moeilijk om negatief en agressief gedrag in goede banen te leiden. Coaching van pleinwachten in het aanpakken van negatief en agressief gedrag kan hiervoor een oplossing zijn.

Pleinwacht aan het woord:
“Elke maandagmiddag loop ik tijdens de pauze als pleinwacht op het schoolplein en heb ik het gevoel dat ik ogen, oren en handen tekort kom om aan alle hulpvragen van de kinderen tegemoet te komen. Er gebeurt zoveel om me heen waar ik eigenlijk op zou willen reageren, maar het lukt niet. Er wordt naar elkaar geroepen, kinderen hebben een ruzie en komen er zelf niet meer uit, of er is een gevecht tussen twee kinderen omdat het voetballen volgens het ene team niet eerlijk gaat.”

Bron: Jippie, het is weer pauze

Ruimtelijke oplossingen

Bij veiligheid op het schoolplein gaat het niet alleen om toezicht en bijsturen door leraren. Ook ruimtelijke oplossingen kunnen de veiligheid vergroten.

Zones voor verschillende activiteiten

Het schoolplein heeft verschillende gebruiksfuncties voor verschillende leeftijdscategorieën. Hierdoor wordt het soms een onrustig en onoverzichtelijk geheel. Dit kun je verbeteren door de verschillende gebruiksfuncties op het plein te structuren. Je kunt het schoolplein indelen in verschillende zones die bijvoorbeeld herkenbaar zijn aan een specifieke kleur. De zones geven aan waar kinderen mogen voetballen, waar ze spelletjes kunnen doen zoals hinkelen en knikkeren en waar  zij rustig rond kunnen hangen. Voor de kinderen geeft deze structuur rust en meer spelplezier. Voor de leraren die toezicht houden, geeft het overzicht. Scholen die bewust aan de slag gaan met het schoolplein en het spelen op het schoolplein merken dat kinderen minder agressief zijn.

Goed zicht

Het is belangrijk dat alle plekken op het schoolplein in het zicht zijn. Hierdoor zijn er geen plekken waar kinderen stiekem elkaar het leven zuur kunnen maken. Bovendien is het voor de pleinwacht makkelijker overzicht te houden. Denk bijvoorbeeld aan het snoeien van bosjes, het verplaatsen van vuilcontainers en de plek van een speelhuisje.

Genoeg ruimte

Wanneer mensen te weinig ruimte om zich heen hebben, is de kans dat er conflicten ontstaan groter. Dit geldt ook voor kinderen. Te veel kinderen op een kluitje maakt het bovendien moeilijk om inzicht te krijgen in de groepsprocessen die er plaatsvinden op het plein. Om de kinderen genoeg ruimte te geven, kiezen scholen er soms voor om gescheiden pauzes in te roosteren. Hiermee zorg je er ook voor dat de jongere kinderen niet onder de voet worden gelopen en dat bovenbouwers hun energie kwijt kunnen in een potje voetbal.

Uitdagingen

Ook verveling werkt conflicten in de hand. Het is belangrijk om uitdagingen aan te bieden. Je kunt hierbij denken aan:

• speelgoed,
• schoolpleinkaarten waarop allerlei spellen staan (te koop of zelf te maken),
• spellen die tijdens de gymles zijn geleerd en die de kinderen buiten voort kunnen zetten.

Regels en verantwoordelijkheden op het schoolplein

Het moet duidelijk zijn voor de kinderen welke gedragsregels gelden op het schoolplein. Dit kan een aanvulling zijn op de bestaande gedragsregels. Zorg dat deze concreet en eenduidig geformuleerd zijn. Daarnaast moet helder zijn wat de consequentie is, wanneer een regel wordt overtreden. Hierbij is het belangrijk dat de schoolleiding of pleinwacht de sancties consequent toepast. Zo weten kinderen waar ze aan toe zijn en reageert elke pleinwacht op dezelfde manier. Pesten komt op het schoolplein regelmatig voor. Het is daarom van belang een koppeling te maken tussen de schoolpleinregels en het antipestprotocol. Pleinwachten behandelen incidenten volgens dit protocol.

Geef kinderen verantwoordelijkheden

Een effectieve manier om de sociale veiligheid op het schoolplein te vergroten, is door oudere kinderen verantwoordelijkheden te geven. Dit kan op verschillende manieren. Ze kunnen bijvoorbeeld het spelmateriaal beheren of het spel van jongere kinderen begeleiden in samenwerking met de pleinwacht. Ook een goede manier om kinderen verantwoordelijkheden te geven is leerlingbemiddeling in de pauze. Hierbij treden kinderen op als bemiddelaar in conflicten tussen kinderen. Er worden specifieke methoden gehanteerd om de partijen tot een eigen oplossing te laten komen.

Voorbeeld schoolpleinregels

• Een kwartier voordat de school begint, ben je welkom op het schoolplein.
• Elk spel heeft een eigen plek op het schoolplein.
• Je blijft op het deel van het schoolplein dat hoort bij onze groep.
• Alle kinderen mogen meespelen.
• We noemen elkaar bij de voornaam.
• Als iemand wordt gepest, melden we dit aan de pleinwacht.
• Raak elkaar niet aan als de ander dit niet wil.
• We stoppen bij ‘Nee, niet doen’.

Structurele aanpak

Om het schoolplein en het klimaat op het schoolplein te veranderen kun je als school een schoolpleincommissie instellen. Deze commissie maakt bespreekbaar hoe het nu gaat op het schoolplein, kan gewenste veranderingen in kaart brengen en dit proces in gang zetten. Het instellen van een school-pleincommissie zorgt ervoor dat de sociale veiligheid op het schoolplein structureel onder de aandacht blijft.

Pleinwacht aan het woord:
“Elke maandagmiddag loop ik tijdens de pauze als pleinwacht op het schoolplein en heb ik het gevoel dat ik ogen, oren en handen tekort kom om aan alle hulpvragen van de kinderen tegemoet te komen. Er gebeurt zoveel om me heen waar ik eigenlijk op zou willen reageren, maar het lukt niet. Er wordt naar elkaar geroepen, kinderen hebben een ruzie en komen er zelf niet meer uit, of er is een gevecht tussen twee kinderen omdat het voetballen volgens het ene team niet eerlijk gaat.”