Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
MBO
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
Je hebt het misschien al op het nieuws voorbij zien komen: de Gossip Girl-trend. Ook bij ons Adviespunt belden deze week meerdere scholen die hier al mee te maken hebben gehad. Op TikTok-accounts, geïnspireerd door de serie Gossip Girl, worden anoniem roddels gepost over leerlingen en leraren. Bijvoorbeeld “iemand uit de eerste is ontmaagd door iemand van 18” of “meneer X heeft een affaire met mevrouw x.” Hoe ga je hier als school mee om?
De serie Gossip Girl volgt een verhaallijn van een groep jongeren die online gestalkt worden door een anonieme blogschrijver die zichzelf Gossip Girl noemt. De blogschrijver plaatst blogs over de tieners waarbij niemand gespaard wordt en de diepste geheimen op het internet terecht komen. Gossip Girl krijgt anonieme tips van klasgenoten van de tienergroep. Hoewel Gossip Girl dus in principe één persoon is, dragen meerdere leerlingen van de school bij aan het probleem.
Zo’n account kan een enorme impact hebben op degene die het doelwit zijn van de roddels en geruchten. In de Volkskrant noemt Sara Pabian het een vorm van cyberpesten. Pabian doet sinds 2011 onderzoek naar cyberpesten. Naast de impact op de slachtoffers van de roddels benadrukt Stichting School & Veiligheid de invloed die het heeft op de sociale veiligheid van iedereen in de school. De roddels gaan snel, wat betekent dat iedereen zomaar het volgende doelwit kan zijn.
Van maandag 25 tot en met vrijdag 29 september is de Week Tegen Pesten met de slogan: ‘Goed voor elkaar!’ Deze jaarlijkse campagneweek van Stichting School & Veiligheid benadrukt dat blijvende aandacht voor het voorkomen en aanpakken van pesten noodzakelijk is en blijft. Met ‘Goed voor elkaar!’ zetten we in op het belang van positieve relaties en het werken aan een gemeenschap waar iedereen meetelt. Iedereen in de school heeft daarin een verantwoordelijkheid en kan op een positieve manier bijdragen aan het goed met elkaar omgaan. Het is hierbij essentieel om niet alleen te praten over hoe we met elkaar op school omgaan, maar ook online. Goed zijn voor elkaar geldt natuurlijk niet alleen in het klaslokaal of op het schoolplein.
In het kader van de Week Tegen Pesten vond donderdag 21 september een webinar plaats: Goed voor elkaar op sociale media. Loïs Gampierakis (School & Veiligheid) en Frank Sikkink (Expertisepunt Burgerschap) nemen je mee in de dilemma’s rondom de TikTok-accounts, maar gaan ook in op preventie en mediawijsheid.
Kijk de webinar terug
De roddels op de accounts kunnen erg variëren in aard, ernst en bereik. Toch is het belangrijk om te reageren wanneer er op school onrust ontstaat naar aanleiding van een Gossip Girl-account of wanneer je klachten of meldingen krijgt. Door online incidenten serieus te nemen, geef je het signaal af dat de grenzen van toelaatbaar gedrag zijn overschreden. Je richt je als schoolleiding dus echt op de normstelling. Je steunt daarmee personeelsleden en leerlingen die het slachtoffer zijn geworden van de roddels en geeft aan hoe je wilt dat op deze school met elkaar wordt omgegaan.
Tip 1: Maak het probleem niet groter dan nodig, maar bagatelliseer het ook nietRoddelen is, ondanks dat het ongepast is, niet strafbaar. Smaad en laster daarentegen wel. Roddelaccounts brengen in ieder geval altijd onveiligheid met zich mee de school in. Pas de maatregelen en toon ten aanzien van het probleem dus altijd aan op de ernst van de situatie. Tip 2: Inventariseer de (zorg)behoeften van betrokkenenZijn leerlingen – of leraren – direct doelwit van de roddels en hebben zij het daar moeilijk mee? Ga dan met hen in gesprek over wat zij nodig hebben om veilig naar school te kunnen. Vrienden en collega’s van slachtoffers kunnen daarin een belangrijke rol spelen. Tip 3: Onderneem actie tegen de aanstichter(s) (indien bekend)De eigenaren van de accounts blijven vaak anoniem en zijn lastig te achterhalen. Soms kom je er nooit achter wie de aanstichter is. Kom je hier wel achter? Ga dan in gesprek met de aanstichter(s) en neem direct contact op met de ouder(s) van de leerling(en) in kwestie. – Bespreek de consequenties van het voorval (bijvoorbeeld mogelijke maatregelen) en vertel wat gevolgen voor de slachtoffers zijn. – Begrens het gedrag. Juist bij incidenten waar sociale media een rol spelen is dit belangrijk, door de wanorde en de afwezigheid van een sociale norm op het internet. – Neem maatregelen in de richting van de aanstichter. Wat deze maatregelen zijn, hangt af van jullie sanctiebeleid en wat passend is in deze situatie. Meer lezen? Bekijk de sanctieladder leerlingen Tip 4: Betrek ouders en communiceer een duidelijke norm Juíst wanneer een incident online plaatsgevonden heeft, is het een serieuze afweging om ouders te informeren. Dit vanwege de groeicapaciteit van het internet én de verantwoordelijkheid van ouders om hun kinderen te begeleiden in hun sociale mediagebruik. Ouders kunnen bijdragen aan damage control, bijvoorbeeld door met hun kinderen in gesprek te gaan over online moreel gedrag en wat de gevolgen kunnen zijn van online pesten. Daarnaast stel je hiermee een duidelijke grens van toelaatbaar gedrag – iets wat juist online soms ver te zoeken is. Benoem in de communicatie aan ouders in ieder geval: wat er precies speelt, dat je het gedrag afkeurt, welke acties de school nu zal nemen, wat je hierin van ouders vraagt en bij wie leerlingen en ouders terecht kunnen met (zorg)vragen of klachten. Zie ook: Voorbeeld brief Social media en pesten Tip 5: Praat met leerlingen en stel de grens Praat met leerlingen over deze trend en maak leerlingen – ook als ze niet direct betrokken zijn – duidelijk dat je bijdraagt aan het probleem wanneer je je schuldig maakt aan het insturen van zogenoemde ‘tips’ of op de posts reageert. Ga ook in gesprek over online pesten en de gevolgen van dit soort accounts voor de slachtoffers. Vraag leerlingen expliciet de accounts te ontvolgen, niet te reageren en moedig hen aan om deze accounts juist te rapporteren. Stuur daarbij aan op de gezamenlijke verantwoordelijkheid die je als onderdeel van de school draagt voor een sociaal klimaat. Benoem ook de impact van de roddels op de slachtoffers en vraag leerlingen om de slachtoffers te steunen. Refereer hierbij naar de afspraken die begin van het schooljaar gemaakt zijn over hoe willen we met elkaar omgaan. Tip 6: De accounts verwijderen lost niet altijd het probleem op Je wilt echt schadelijke posts natuurlijk zo snel mogelijk verwijderd hebben. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan: het is soms moeilijk om in contact te komen met grote sociale platforms als TikTok. Daarnaast is het verwijderen van dit soort beelden vaak niet de hoogste prioriteit. Overleg in ernstige gevallen eventueel met de politie of via meldknop.nl als je nog geen vast contact bij de politie hebt. Maak het verwijderen van deze accounts niet jouw hoogste prioriteit als de roddels geen extreme vormen aannemen. Door de alledaagsheid en snelheid van het internet zijn dit soort trends gauw alweer ‘oud nieuws’ en worden ze vervangen door nieuwe trends. Focus je dus vooral op de impact hiervan op de veiligheid op school en op de impact op de betrokken. Tip 7: Geef aan waar leerlingen en medewerkers terecht kunnen Denk na over een centraal meldpunt voor signalen van roddelaccounts, bijvoorbeeld bij de veiligheidscoördinator of de coördinator van het pestbeleid. Het is belangrijk dat leerlingen, medewerkers en ouders weten waar zij terecht kunnen met signalen of zorgen. Daarnaast kun je de rol van de vertrouwenspersoon en de anti-pest coördinator bij online pesten nogmaals benadrukken. Tip 8: Werken aan preventie Naast dat je curatief ingrijpt, zijn online incidenten bij uitstek een aanleiding om preventief te werken aan sociale veiligheid: ook online. Kijk bijvoorbeeld hoe je kunt werken aan digitale burgerschapsvaardigheden, waarbij je leerlingen uitdaagt kritisch na te denken over wat er op sociale media gebeurt en positief online gedrag stimuleert. Maak afspraken over hoe je met elkaar omgaat online. Hierbij kan je vuistregel zijn dat je gedragsregels voor in de klas en op school ook online gelden. Kijk op beleidsniveau hoe online pesten verwerkt is in het sociale mediaprotocol, de schoolbrede gedragsregels en het anti-pestbeleid. Eventueel kun je een functionaris aanstellen die zich bezighoudt met sociale media, bijvoorbeeld door les te geven over sociale media aan de leerlingen en docenten op de hoogte te houden van wat er online speelt. Meer over preventie? Bekijk onze themapagina over sociale media.
Stichting School & Veiligheid ondersteunt scholen bij het bevorderen van een sociaal veilig klimaat op school. Naast deze informatie, kun je je voor hulp, advies en ondersteuning ook altijd wenden tot ons Adviespunt: 030 – 2856 616. Het Adviespunt is elke schooldag te bereiken van 9.00 uur tot 16.00 uur.
Dit artikel is gekoppeld aan de volgende thema’s
Wij zijn Stichting School & Veiligheid. Wij ondersteunen scholen bij het bevorderen van een sociaal veilig klimaat. Dit doen wij door:
Meld je aan voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere maand actuele informatie over sociale veiligheid op school.
