Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
MBO
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
Afgelopen jaar voerden Stichting School & Veiligheid en Rutgers landelijk twee verkennende onderzoeken uit: één onder lerarenopleiders aan de pabo en lerarenopleidingen (najaar 2020) en één onder studenten en beginnende leraren in het basisonderwijs en voortgezet onderwijs (voorjaar 2021). Sleutelvraag: in hoeverre bereidt de opleiding aankomend leraren voor op het geven van seksuele en relationele vorming en het waarborgen van seksuele integriteit?
Aan lerarenopleiders werd gevraagd hoe relationele en seksuele vorming en seksuele integriteit aan bod komen in de opleidingen en waar behoeften liggen voor veranderingen.
De studenten en startende leraren vroegen we naar hun ervaringen met het geven van seksuele en relationele vorming en het waarborgen van seksuele integriteit. In welke mate heeft de opleiding hen hierop voorbereid? En welke behoefte hebben zij aan extra informatie en materialen?
De resultaten werden op 5 november 2021 gepresenteerd tijdens het congres ‘Het hoort er gewoon bij’.
Hieronder geven we een inkijkje in de eerste inzichten die we hebben opgedaan en vind je een link naar de onderzoeksrapporten.
” Ons team heeft behoefte aan een soort ‘minimum pakket’; als het ware een graadmeter waaruit duidelijk wordt: als je dit als hogeschool doet, dan heb je in ieder geval de minimale kennis en vaardigheden meegegeven. Het liefst aansluitend bij de kerndoelen of de kennisbasis.” – Lerarenopleider Pabo
Uit gesprekken met lerarenopleiders blijkt dat er een grote diversiteit is in de manier waarop op de pabo’s aandacht wordt gegeven aan relationele en seksuele vorming en seksuele integriteit. Volgens de meeste van hen zou dit onderwerp meer aandacht besteed moeten worden. Er is behoefte aan meer dan alleen de nadruk op kennisoverdracht, want dat is niet de enige taak van de leerkracht. Er is behoefte aan onderwijs waarin meer aandacht is voor attitude en vaardigheden, voor oefening in de praktijk met bijvoorbeeld gespreksvaardigheden over thema’s als seks.
Dit vraagt volgens de lerarenopleiders echter meer tijd en begeleiding dan vaak beschikbaar is binnen de opleidingen. Zij zouden graag meer ruimte, middelen en ondersteuning krijgen om het thema (beter) in te bedden in het curriculum.
“Volgens mij is dit een heel belangrijk onderwerp en zou hier meer tijd in gestoken moeten worden tijdens de lessen” – student pabo
Uit het onderzoek komt naar voren dat er op de pabo onvoldoende aandacht voor dit onderwerp is. De helft van de beginnende leraren geeft aan niet goed in staat te zijn om seksuele en relationele vorming te geven. Zij hadden graag meer lessen over dit onderwerp gehad. Alle respondenten zien het als hun taak om dit vak te geven en seksuele integriteit te waarborgen.
Verdere analyse van de onderzoeksresultaten zal meer specifiek inzicht geven in het ervaren aanbod in de opleidingen met betrekking tot de aspecten inhoud, didactiek en pedagogiek.
Lees hier het onderzoeksrapport
“Studenten komen in de beroepspraktijk veel situaties tegen, onder meer gerelateerd aan homoseksualiteit en bijvoorbeeld homoschelden” – Lerarenopleider aan tweedegraads lerarenopleiding
Een verkenning onder lerarenopleiders aan de diverse tweedegraads lerarenopleidingen liet zien dat zij belang hechten aan het inbedden van seksuele integriteit in de opleidingen, zodat studenten een goede voorbereiding krijgen op de beroepspraktijk. Een aantal opleiders wil meer kennis over het onderwerp en toegang tot materialen, trainingen en workshops om teams en docenten te kunnen motiveren en ondersteunen.
“Door meer met casussen te oefenen, zijn we meer voorbereid op hoe we in een dergelijke situatie kunnen handelen” – derdejaars student lerarenopleiding
Het onderzoek onder studenten van de lerarenopleidingen en beginnende leraren in het voortgezet onderwijs liet zien dat het creëren van een veilig klasklimaat goed in de opleiding is ingebed. Toch blijkt dat dit – wanneer het gaat over seksualiteit en seksuele integriteit – nog beter kan. Het onderzoek heeft meer inzicht gegeven in de ervaringen en behoeftes van derde- en vierdejaars studenten en startende leraren van tweedegraads lerarenopleidingen generiek.
“Het gaat er niet om dat ze een poster over een soa kunnen maken, maar dat ze het gesprek ‘aan de voorkant’ over condoomgebruik kunnen voeren” – lerarenopleider biologie
Uit interviews met lerarenopleiders van alle tweedegraads lerarenopleidingen Biologie blijkt dat er veel enthousiasme over het onderwerp is. Er is duidelijk behoefte aan praktische, direct bruikbare, activerende werkvormen en tools die passen bij de basiskennis.
De lerarenopleiders geven aan dat aandacht nodig is voor relationele en identiteitsvragen rondom seksualiteit en seksuele gezondheid. Er is vraag naar werkvormen rond het aangeven van grenzen en weerbaarheid en naar informatie over mediawijsheid, sexting en grooming. Ook blijkt er behoefte aan multiculturele aspecten, gender, culturele en religieuze diversiteit en aandacht voor inclusief lesgeven.
“Het onderwerp seksualiteit is momenteel zo aan het ontwikkelen at je al snel achterloopt in wat je hebt aan kennis. Ik heb bij de lessen voornamelijk de hele online ‘scene’ gemist in dit aspect. Daarnaast is mijn kennis over lhbti niet altijd voldoende” – docent Biologie
Uit het onderzoek onder studenten en beginnende leraren Biologie blijkt dat het onderwijs op de lerarenopleiding over het algemeen goede handvaten biedt door verschillende werkvormen en voldoende vakinhoudelijke kennis over onderwerpen als anatomie, zwangerschap en anticonceptie.
Onderwerpen als online daten, sexting en culturele, religieuze en genderdiversiteit kwamen onvoldoende aan bod. Leraren voelden zich onvoldoende voorbereid op situaties met leerlingen die negatieve ervaringen hebben met seksualiteit en leerlingen die niet gemakkelijk over seksualiteit praten in de klas.
Ruim driekwart van de aankomende en beginnende leraren Biologie voelt zich goed in staat om seksuele en relationele vorming te geven. Er is behoefte aan onderwijs over onder andere seksueel plezier, omgaan met seksuele grenzen en wensen en doorverwijzen voor informatie bij seksuele problemen.
“Tijdens het tentamen gaat het om feitelijke kennis. Maar in de lessen gaat het vooral over vorming. Er is aandacht voor de verbinding tussen de persoonlijke en professionele ontwikkeling: Wat vind jij zelf? En wat vind jij als docent? Hoe ga je als docent ergens mee om?”
Najaar 2020 zijn interviews gehouden met lerarenopleiders van tweedegraads lerarenopleidingen Gezondheidszorg & Welzijn. Alle lerarenopleiders die lesgeven over dit thema, vinden seksuele en relationele vorming en seksuele integriteit belangrijke onderwerpen binnen de opleiding. Ze hebben behoefte aan meer aandacht voor relationele en identiteitsvragen en voor het leren omgaan met verschillen in etnische, religieuze en culturele achtergronden in de klas. Daarvoor hebben ze onder meer gespreksvaardigheden nodig voor het voeren van een gesprek in de klas over seksuele, religieuze en genderdiversiteit en inclusie.
Er blijkt behoefte te zijn aan een databank met concrete materialen, werkvormen en inspiratie (vooral beelden en casuïstiek), met tips & tricks, good practices, actuele ontwikkelingen en boeken. Ook het bespreekbaar maken van sociale media en het leren van digitaal lesgeven staan op het wensenlijstje van de lerarenopleiders.
“Er werden te weinig lessen gegeven over de diverse culturen en hun reacties op seksuele vorming. In veel culturen is seksualiteit moeilijk bespreekbaar, laat staan dat je er een hele les over kunt geven” – docent Gezondheidszorg & Welzijn
Voorjaar 2021 is onderzoek gedaan onder studenten en beginnende leraren Gezondheidszorg & Welzijn. Ongeveer de helft van hen geeft aan zich niet voldoende voorbereid te voelen op het geven van seksuele en relationele vorming. Ze hebben behoefte aan lesmaterialen, leer- en werkvormen en kennis van culturele, religieuze en genderdiversiteit. Ze vinden het lastig om met leerlingen te praten over relaties en seksualiteit en om hun lessen te laten aansluiten op de seksuele ontwikkeling van hun leerlingen.
Bijna alle leraren voelen zich onvoldoende voorbereid op het omgaan met leerlingen die negatieve ervaringen hebben met seksualiteit en op het doorverwijzen van deze leerlingen voor hulp of informatie.
Testen nieuwe tools – doe mee! Op basis van het onderzoek ontwikkelen we passende nieuwe tools. Wil jij deze tools testen en zo bijdragen aan een betere voorbereiding van toekomstige leerkrachten op de onderwijspraktijk? Mail naar info@seksuelevorming.nl.
Nieuwsbrief – Wil je tussentijds informatie, tips & tools ontvangen voor het onderwijs aan toekomstige docenten? Meld je aan voor de Nieuwsbrief ‘Gezonde relaties en seksualiteit’.
Congres – De eerste uitkomsten van het congres werden gedeeld tijdens het congres ‘Het hoort er gewoon bij’ op 5 november 2021. Ter gelegenheid daarvan is een ‘digitale goodiebag‘ samengesteld met veel informatie vanuit het congres en aanvullende tips en tools.
Werkconferentie 7 oktober 2022 – Op vrijdag 7 oktober organiseren we een praktische en verdiepende werkconferentie voor lerarenopleiders.
Dit project is onderdeel van de Stimuleringsregeling Seksuele en Relationele Vorming. Hiermee wil de overheid scholen stimuleren en ondersteunen bij het structureel aandacht besteden aan gezonde relaties en seksualiteit. De stimuleringsregeling is bedoeld voor alle scholen in het primair en voortgezet onderwijs en het MBO.
Lees meerLees hier meer over de projecten van School & Veiligheid binnen de stimuleringsregeling over de projecten van School & Veiligheid binnen de Stimuleringsregeling.
Meld je aan voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere maand actuele informatie over sociale veiligheid op school.
