Onderwijsconferentie Genderwijs

Hebben we verschillende verwachtingen van jongens en meiden?

Hebben leerlingen voldoende vrijheid om hun eigen keuzes te maken?

Kunnen leerlingen veilig zichzelf zijn?

Introductiefilm Genderwijs (Theatergroep Matrose)

Reacties op het filmpje:
“Pakkend filmpje, heel herkenbaar!”
“Ik zou deze film aan mijn leerlingen willen laten zien.”
“Komt heel erg binnen!”

 

Keynote Mieke van Houtte

Dagvoorzitter Jan Jaap Hubeek ging in gesprek met Mieke van Houtte, hoogleraar en doctor in de sociologie aan de universiteit Gent. Zij bespraken de belangrijkste bevindingen met Van Houtte die onderzoek doet naar gendergelijkheid in het onderwijs. Zij deed van 2011 tot 2015 met drie verschillende Vlaamse universiteiten onderzoek naar de prestatieverschillen tussen jongens en meisjes in het onderwijs. Ze constateert dat er een belangrijke wisselwerking bestaat tussen het verschillende gedrag van jongens en meisjes en de verwachtingen van leerkrachten voor jongens en meisjes.

Bekijk het interview met Mieke van Houtte

Hoe kun je je bewust worden van verwachtingen die je als onderwijsprofessional hebt?
Van Houtte tipt: “Probeer geen aandacht meer te besteden aan geslacht. Het is geen belangrijke factor.  Sociaal economische status is bijvoorbeeld veel belangrijker. Zie elke leerling als individu”.

 

Intermezzofilm: ‘Wat zou ik doen als…’ (Theatergroep Matrose)

Het leerlingenpanel

Jan Jaap ging het gesprek aan met Kilian, Charlie en Britt. Waar lopen zij tegenaan op het gebied van genderstereotypen in het onderwijs? “Als mensen moeten tillen, dan wordt er altijd naar sterke jongens gevraagd. Met wiskunde wordt verwacht dat jongens er beter in zijn; met tekenen de meisjes”.

Ook geven Kilian, Charlie en Britt tips mee aan de onderwijsprofessionals: “Ga open het gesprek aan, want zo leer je leerlingen veel beter te begrijpen” en “Luister naar de leerling; als je iets niet begrijpt, kan je het gewoon vragen.”

Bekijk het gesprek met het leerlingenpanel

 

Workshops: Inzichten en aanbevelingen

Na het plenaire gedeelte gingen de deelnemers uiteen in zeven verschillende workshops, verzorgd door de volgende organisaties: Rutgers, Act4Respect, SexMatters, COC, Emancipator, RoSa en Stichting School & Veiligheid. De thema’s van de workshops liepen uiteen van kansengelijkheid in presteren tot het tegengaan van seksueel geweld, allemaal vanuit het hoofdthema gendergelijkheid in het onderwijs.

Uit de workshops kwamen veel inzichten en aanbevelingen naar voren.

Aan de basis van het onderwijs

• Het gaat niet om iets extra’s, maar om je hele doen en laten als docent.
• Het zou niet een op zichzelf staand thema moeten zijn; het moet verweven worden in het gehele onderwijs.
• Genderinclusief lesgeven is niet iets ‘voor jongens’, ‘voor meisjes’ of ‘voor X’. Het komt iedereen ten goede om minder ‘in hokjes’ te denken – en zo veel mogelijk leerkansen te bieden ongeacht geslacht, geaardheid, genderexpressie, genderidentiteit enzovoort.
• Genderinclusief lesgeven is een ‘proces’ waar je in moet groeien en je moet ergens beginnen. Je kunt al met kleine veranderingen een verschil maken.
• Begin zo vroeg mogelijk. Beperkende normen hoeven niet te worden afgebroken als ze niet eerst zijn aangeleerd.

Laat je horen

• Spreek zelf een positieve norm uit over leerlingen die niet aan de gendernormen voldoen; neem hierin een voorbeeldfunctie.
• Jongeren denken vaak dat ze de enigen zijn die ergens zo over denken. Dat maakt dat ze minder snel geneigd zijn om ergens iets van te zeggen, elkaar aan te spreken. Groepsdruk is een belangrijke factor.
• Je kunt bewustwording en acceptatie bevorderen door te laten zien hoeveel verschil er is tussen jongens onderling en meisjes onderling. En door te laten zien dat er veel overlap is tussen jongens en meisjes, en dat er ook kinderen zijn die zich allebei voelen, iets ertussen in, of die zich noch jongen, noch meisje voelen.

Een open houding en een luisterend oor

• Luister en bevraag je leerlingen, je hoeft niet alles al te weten.
• In gesprek met jongeren is het essentieel dat je je bewust bent van jouw eigen ideeën, normen en waarden, zodat je open en neutraal een gesprek met hen kunt hebben.

Selecteren en groeperen

• Houd rekening met non binaire leerlingen door niet alleen te kijken naar M-V maar ook M-V-X.
• Selecteer niet op ‘jongens tegen de meisjes’ maar selecteer willekeurig.
• Laat gender weg waar dat kan.

Taal en beeld

• Wees inclusief in je communicatie over leerlingen en naar leerlingen. Bijvoorbeeld: “Iedereen even opletten” in plaats van “Jongens, even opletten”.
• Check op genderstereotypen in lesmateriaal en maak dit bespreekbaar in de klas.

Belang van samenwerking

• In het onderwijs sta je alleen voor de klas en wordt er weinig meegekeken. Als je je niet bewust bent van genderstereotypen kun je daar zo niets aan doen. Het zou helpen als onderwijsprofessionals met elkaar meekijken. (Video interactie coaching kan hierin ook goed helpen)
• Overleg met andere leerkrachten om ervaringen uit te wisselen, om je meer bewust te worden van hoe dingen ook anders kunnen.
• Ouders spelen ook een grote rol. Juist in samenspraak met ouders en verzorgers kan je een groter verschil maken.

Aanpak op verschillende lagen

• Vaak staat of valt het onderwerp bij een enthousiaste docent. Het is een taak voor belanghebbende organisaties en de overheid om op bestuursniveau/beleidsniveau van scholen dit soort thema’s ook aan te kaarten.
• Het thema moet op verschillende niveaus worden aangepakt. Op lerarenopleidingen zou veel meer noodzaak aan dit onderwerp moeten worden gegeven. Maar ook in workshops voor leraren die al voor de klas staan, in lessen voor leerlingen zelf, of bij het betrekken van ouders en verzorgers zelf.

 

Afsluiting met Directie Emancipatie

Afsluitend ging Jan Jaap Hubeek het gesprek aan met Esther van Dijk, directeur Emancipatie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Zij vertelde over het belang dat ieder kind zichzelf moet kunnen zijn en kunnen worden zonder drempels die gevormd worden door genderstereotypen en gendernormen. Zelf was ze niet zo goed in rekenen op de basisschool. Doordat een wiskundedocent op de middelbare school haar de juiste tools gaf en haar aanmoedigde, nam ze toch wiskunde in haar afstudeerpakket, wat haar veel meer opties gaf voor haar vervolgstudie.

Bekijk het gesprek met Esther van Dijk

Jan Jaap Hubeek gaf Esther van Dijk de Genderwijs Aanbevelingen mee.

 

Reacties van deelnemers

“De inhoud en het enthousiasme van de sprekers. Zet aan tot actie!”

“Dit was voor mij weer even een eye-opener en een stimulans om hier daadwerkelijk iets mee te gaan doen als docent.”

“Fijn dat dit onderwerp steeds meer op de agenda komt te staan.”

 

Verder lezen, kijken en luisteren

Voor po, vo én mbo:

• Alles over het project ‘School, Gender & Veiligheid’ van Stichting School & Veiligheid
• Podcastserie Genderwijs van School & Veiligheid
  Een korte serie gesprekken over gendervraagstukken in het onderwijs. Is de kijk op jongens en meiden van invloed op hun ontwikkeling of niet? Welke rol speelt het onderwijs hierin? Wat kom je tegen in de dagelijkse praktijk en wat weten we uit onderzoek?
• Kijkroute van School & Veiligheid
  Een werkvorm voor professionalisering van leraren. Hoe werk je aan een veilige sfeer in de klas rondom seksualiteit en gender? Met drie tot zes collega’s werken aan pedagogisch vakmanschap, rond een spelbord of online. Gratis te gebruiken.
• Een veilige school voor trans leerlingen van School & Veiligheid
• Website Gendi van School & Veiligheid
  Inspireert en adviseert scholen over respectvol omgaan met gender- en seksuele diversiteit. Een veilige school is er ook voor lhbt-leerlingen.
• Verkenning van sekseverschillen in het onderwijs (pdf, Onderwijsraad 2020)
• Toolbox Procrustes Onderzoeksproject.
  Biedt inspiratie en ondersteuning aan secundaire scholen en schoolbegeleiders in het voorkomen van onderpresteren van jongens èn meisjes.
• Boek Gender op school: Meer dan een jongens-meisjeskwestie (Engels, Van Houtte, et al., 2015)
  Doen jongens het nu echt slechter op school dan meisjes? Welke invloed hebben genderstereotypen op de ontwikkeling van jongeren? En hoe kan je hier als leerkracht op inspelen?
• Atria: Tegen de (gender)stroom in (pdf, Werk.en.de Toekomst)
  Dit rapport gaat over hoe mensen counter-stereotiepe keuzes maken in hun lerende, werkende en zorgende leven.
• Documentaire “No More Boys and Girls. Can Our Kids Go Gender Free?” Episode 1 & Episode 2
• Korte documentaire “Meisjesjongensmix”. Over een interseksekind dat zich afvraagt: waar hoor ik bij?
• Genderful World Podcast

Voor po:

• VHTO: Toolkit Beeldenbrekers
• Lesbrief TOOLs Onderzoekend leren over Genderstereotypen voor  groep 5 tot en met 8

Voor vo en mbo:

• COC Nederland GSA Onderwijsstandaard. Een standaard waarmee scholen en GSA’s samen kunnen onderzoeken hoe het op school nog inclusiever kan dan het al gaat.
• Emancipator: Toolkit IMAGINE (pdf). Praktische adviezen en interventies om jongens te betrekken bij preventie van seksuele intimidatie en seksueel geweld & Toolkit Talentontwikkeling van Jongens (pdf). Een gids voor professionals in en om het onderwijs
• VHTO: Praktijkwijzer mbo ‘Beter Behouden: studentes in mbo techniek- en ICT-opleidingen’
  (Praktijkwijzer voor vmbo ‘Wijs meiden op een toekomst in techniek’ in opdracht van Wij Techniek verschijnt in november 2020)