Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
MBO
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
Wat kun je doen als er op school een naaktfoto of seksueel getint filmpje van een leerling rondgaat? In dit artikel krijg je tips om te reageren als leerlingen ongewenste seksuele beelden doorsturen via sociale media. Vervolgens lees je wat je preventief kunt ondernemen om incidenten te voorkomen. Tot slot krijg je informatie over grensoverschrijdend online gedrag en wat hoort bij gezond seksueel gedrag.
Kinderen en jongeren die ongewenst foto’s doorsturen, dienen inzicht te krijgen in de gevolgen. Leerlingen hebben vaak geen idee wat slachtoffers van shame-sexting allemaal meemaken.
Mediawijsheid en seksuele ontwikkeling staan niet los van elkaar. Bespreek de leuke kanten en kansen van sociale media in het verkennen van seksualiteit, en ook de beperkingen. Gesprekken en lessen over mediawijsheid zijn er bij voorkeur op gericht dat kinderen en jongeren leren om online respectvol met elkaar om te gaan. Een school kan bijdragen aan deze bewustwording door bijvoorbeeld interactief theaterOp de website Seksuelevorming.nl vind je een overzicht van theatervoorstellingen en gastlessen. als les aan te bieden. Ook filmpjes kunnen aanleiding zijn tot een gesprek in de klas over de gevolgen van verspreiding.
Door hoe je binnen de school over sexting spreekt, door de posters die er hangen, draag je een bepaalde boodschap uit naar de leerlingen. Het kan ook voorkomen dat er binnen een team verschillende opvattingen zijn over sexting of over het gebruik van sociale media in het algemeen. Idealiter is er een schoolbreed gedragen visie. Denk daarbij aan de volgende uitgangspunten:
Sexting is het online uitwisselen van sexy beeldmateriaal. Dit is onderdeel van gezond seksueel gedrag. Jongeren experimenteren met hun gedrag en seksualiteit. Door de grote aanwezigheid van digitale media in het leven van jongeren gebeurt dat logischerwijs ook op sociale media.
Uit het onderzoek Seks onder je 25e van Rutgers (2017) blijkt dat 1 op de 8 jongeren in het eerste halfjaar van 2017 een naaktfoto of seksfilmpje van zichzelf naar iemand heeft verstuurd. Sexting wordt meestal met toestemming en vrijwillig gedaan. Jongeren vinden het leuk en spannend om deze beelden te maken en/of te bekijken. Zij weten zich over het algemeen goed te beschermen tegen online risico’s.
Het komt maar weinig voor dat beelden zonder toestemming worden gedeeld met anderen, namelijk bij 2% van de meisjes en 1% van de jongens die aan sexting doen.
Schrik er niet van als kinderen van 10 tot 13 jaar beginnen te experimenteren met uitdagend gedrag. Dit hoort bij hun ontwikkeling, ook al zijn ze zich meestal (nog) niet bewust van het erotische effect dat dit kan hebben. Legitimeren, uitleggen en indien nodig begrenzen van experimenteergedrag, zijn in het belang van de leerling.
Wanneer de seksueel getinte beelden zonder toestemming van de afgebeelde persoon worden doorgestuurd naar anderen of online geplaatst worden, spreken we van wraakporno, shame-sextingHet zonder toestemming maken en/of verspreiden van naaktbeelden of seksfilmpjes. Vaak wordt de persoon die op de beelden staat gepest of uitgescholden, terwijl de personen die de foto’s liken of delen juist het probleem zijn. Bovendien is het doorsturen van seksueel getinte naaktbeelden van minderjarigen strafbaar. Het kan in sommige gevallen zelfs gezien worden als verspreiding van kinderporno. of sextortionSteeds vaker komt het beeldmateriaal op kinderpornosites terecht. Soms worden de naaktbeelden gebruikt als chantage- en dwangmiddel om geld los te krijgen of het slachtoffer seksuele handelingen te laten verrichten. Dit noemt men sextorsion. . De gevolgen voor slachtoffers van shame-sexting zijn vaak groot. Ze schamen zich, durven niet meer naar school en hebben last van reputatieschade. Maar er zijn ook gevallen bekend van leerlingen die zeggen het niet erg te vinden, of er laconiek over doen. Waak in dat geval voor de eventuele neiging om de leerling een probleem aan te gaan praten of ernst van de situatie in te willen laten zien.
Victim blaming Door te verkondigen dat je geen sexy foto’s van jezelf moet maken, geef je het slachtoffer van sexting de schuld. Dit draagt niet bij aan het herstel van het slachtoffer. Juist het doorsturen moet ontmoedigd worden, niet het ontdekken van de eigen seksualiteit door middel van online seksueel gedrag.
Het is nooit de schuld van het slachtoffer als er beelden verspreid worden door anderen. In het ontdekken van de eigen seksualiteit leren jongeren ook respect voor zichzelf te hebben. Uit respect voor zichzelf en de eigen seksualiteit leren ze wat ze wel en niet online versturen en naar wie wel en wie niet. Daar hoort experimenteren bij.
Ook de plegers zijn vaak leeftijdsgenootjes en pubers, die aan het experimenteren en leren zijn. Bijvoorbeeld met het verkrijgen van status door het ongevraagd doorsturen van seksfoto’s of het omgaan met groepsdruk. Zij zijn zich niet altijd bewust van de risico’s van hun daden en dat ze zich mogelijk schuldig maken aan strafbaar gedrag.
Bij experimenteren hoort het inschatten van risico’s. En dat gaat wel eens mis. Daar is een schuldvraag niet op zijn plaats. Het is de pedagogische taak van onderwijspersoneel om kaders aan te brengen aan experimenteel gedrag en leerlingen op hun verantwoordelijkheid aan te spreken. Iedereen is verantwoordelijk voor wat hij of zij doet op sociale media en het effect dat het op anderen heeft. Het hoort bij seksueel integer gedrag dat er respectvol, bewust en verantwoordelijk met elkaar en elkaars seksualiteit wordt omgegaan.
Dit artikel is gekoppeld aan de volgende thema’s
Andere kennisbank artikelen over dit onderwerp.
Hoe voorkom je ongewenste sexting? En hoe ga je ermee om als het mis gaat? De wegwijzers ‘Seksualiteit online’ zetten op een rij welke materialen en programma’s hierin kunnen ondersteunen op het po en vo.
Ruzies, bedreigingen, pesten, buitensluiten, ongeoorloofd verspreiden van materiaal, shame sexting, accounts die gehackt worden en cyberstalking: ook op jouw school kan dit voorkomen. Wat kun je ertegen doen?
Wij zijn Stichting School & Veiligheid. Wij ondersteunen scholen bij het bevorderen van een sociaal veilig klimaat. Dit doen wij door:
Meld je aan voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere maand actuele informatie over sociale veiligheid op school.