Primair Onderwijs
Voortgezet Onderwijs
MBO
Creëer een sociaal veilige sfeer op school
Als twee leerlingen sexy beelden naar elkaar sturen (sexting) is dat een privézaak. Maar als een van deze leerlingen de beelden ongevraagd doorstuurt binnen de school, ontstaat er een onveilige situatie op school. Kun je iets doen om ongewenste sexting te voorkomen? En wat kun je doen als school, als dit gebeurt?
Leerlingen en studenten die ongevraagd sexy beelden of naaktfoto’s doorsturen, dienen inzicht te krijgen in de gevolgen hiervan. Zij hebben vaak geen idee wat slachtoffers van ongevraagde sexting meemaken.
Mediawijsheid en seksuele ontwikkeling staan niet los van elkaar. Bespreek de leuke kanten en kansen van sociale media in het verkennen van seksualiteit, en ook de beperkingen. Gesprekken en lessen over mediawijsheid zijn er bij voorkeur op gericht dat leerlingen en studenten leren om online respectvol met elkaar om te gaan. Een school kan bijdragen aan deze bewustwording door bijvoorbeeld interactief theaterOp de website Seksuelevorming.nl vind je een overzicht van theatervoorstellingen en gastlessen. als les aan te bieden. Ook filmpjes kunnen aanleiding zijn tot een gesprek in de klas over de gevolgen van verspreiding. In deze ‘leerfilmpjes’ kunnen leerlingen ingrijpen in de situatie.
Door de manier waarop je binnen de school spreekt over seksualiteit en sexting, en door bijvoorbeeld posters die er hangen, draag je een bepaalde boodschap uit aan de leerlingen. Het kan voorkomen dat er binnen een team verschillende opvattingen zijn, maar idealiter is er een schoolbreed gedragen visie over het gebruik van sociale media en het praten over seksualiteit en het omgaan met sexting. Denk daarbij aan de volgende uitgangspunten:
Victim blaming Door te verkondigen dat je geen sexy foto’s van jezelf moet maken, geef je het slachtoffer van ongewenste sexting de schuld. Dit draagt niet bij aan het herstel van het slachtoffer. Juist het doorsturen moet ontmoedigd worden, niet het ontdekken van de eigen seksualiteit door middel van online seksueel gedrag.
Een derde van de jongens legt de schuld van het ongewenst doorsturen van sexy beelden bij degene die dit beeld heeft gemaakt – en niet bij degene die dit beeld ongevraagd heeft doorgestuurd. Van de meiden zegt ook 14% dat het ‘je eigen schuld is als er naaktbeelden van jou online komen’. (Bron: Seks onder je 25e, zie volgende paragraaf: ‘Wat is sexting?’)
Hoe onbedoeld en ongemeend ook, victim blaming heeft schadelijke effecten en kan het herstel vertragen. Leer hoe je victim blaming voorkomt via de website van slachtofferhulp.
Sexting is het online uitwisselen van sexy beeldmateriaal. Dit is onderdeel van gezond seksueel gedrag. Jongeren experimenteren met hun gedrag en seksualiteit. Door de grote aanwezigheid van digitale media in het leven van jongeren gebeurt dat logischerwijs ook op sociale media.
Uit het onderzoek Seks onder je 25e (2024) blijkt dat 15% van de jongeren sexy beelden van zichzelf verstuurt.Hierbij gaat het om 20.500 jongeren van 13 t/m 24 jaar die in 2022 en 2023 vragen beantwoordden over de periode van de voorgaande zes maanden. In die periode stuurde 13% van hen een naaktfoto of een seksfilmpje van zichzelf naar anderen (dat is dus iets explicieter dan ‘sexy beelden’). Sexting wordt meestal met toestemming en vrijwillig gedaan. Jongeren vinden het leuk en spannend om deze beelden te maken en/of te bekijken. Zij weten zich over het algemeen goed te beschermen tegen online risico’s.
Schrik er niet van als kinderen van 10 tot 13 jaar beginnen te experimenteren met uitdagend gedrag. Dit hoort bij hun ontwikkelingArtikel: ‘Seksueel gedrag van leerlingen in het po’, ook al zijn ze zich meestal (nog) niet bewust van het erotische effect dat dit kan hebben. Legitimeren, uitleggen en indien nodig begrenzen van experimenteergedrag, zijn in het belang van de leerling.
Het zonder toestemming doorsturen van seksueel getinte beelden – of deze ongevraagd online plaatsen – is in sommige gevallen wraakporno, shame-sexting of sextortionOngewenste sexting: Het ongevraagd doorsturen van seksueel getinte foto’s, video’s en berichtjes en óók het ongevraagd ontvangen van seksueel materiaal. Shame sexting: Het ongevraagd verspreiden van naaktbeelden met als doel het slachtoffer te beschamen en te pesten. Ook wraakporno valt hieronder. Het doorsturen van seksueel getinte naaktbeelden van minderjarigen is strafbaar. Het kan in sommige gevallen gezien worden als verspreiding van kinderporno. sextortion: naaktbeelden worden gebruikt als chantage- en dwangmiddel om geld los te krijgen of het slachtoffer seksuele handelingen te laten verrichten. .
De gevolgen voor slachtoffers van ongevraagde sexting kunnen zeer groot zijn, zeker in het geval van wraakporno, shamesexting of sextorion. Slachtoffers krijgen vaak gevoelens van schaamte, durven soms niet meer naar school of hebben last van ‘reputatieschade’.
Iemand die online seksueel geweld heeft meegemaakt kan dezelfde gevolgen ervaren als iemand die fysiek seksueel geweld heeft meegemaakt. Zo kun je bijvoorbeeld last krijgen van lichamelijke en geestelijk klachten, zoals een depressie of een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Daarom is het belangrijk om hulp te zoeken. Stap één is: praat over wat je hebt meegemaakt.bron
Maar er zijn ook gevallen bekend van leerlingen die zeggen het niet zo erg te vinden, of er laconiek over doen. Waak in dat geval voor de eventuele neiging om de leerling een probleem aan te praten of de ernst van de situatie in te willen laten zien.
In het ontdekken van de eigen seksualiteit leren jongeren ook respect voor zichzelf te hebben. Uit respect voor zichzelf en de eigen seksualiteit leren ze wat ze wel en niet online versturen en naar wie wel en wie niet. Daar hoort experimenteren bij.
Degenen die ongevraagd seksuele beelden doorsturen zijn vaak leeftijdsgenootjes en pubers, die aan het experimenteren en leren zijn. Bijvoorbeeld met het verkrijgen van status door het ongevraagd doorsturen van naaktfoto’s of het omgaan met groepsdruk. Zij zijn zich niet altijd bewust van de risico’s van hun daden en dat ze zich mogelijk schuldig maken aan strafbaar gedrag.
Bij experimenteren hoort het inschatten van risico’s. En dat gaat dus wel eens mis. Het is de pedagogische taak van ouders en onderwijspersoneel om kaders aan te brengen aan experimenteel gedrag en leerlingen op hun verantwoordelijkheid aan te spreken. Onze ‘Pedagogische wegwijzers naar seksuele integriteit’handout + achtergrondinfo: Pedagogische wegwijzers naar seksuele integriteit helpen om hier in de klas effectief aan te werken.
Iedereen is verantwoordelijk voor het eigen gedrag op sociale media en het effect dat dit heeft op anderen. Het hoort bij het aanleren van seksueel integer gedrag om respectvol, bewust en verantwoordelijk met elkaar en elkaars seksualiteit om te gaan.
In het artikel ‘Leerlingen en sociale media in het vo, wat te doen als het mis gaat’ gaan we dieper in op de acties die de school kan nemen bij een incident met sociale media op school, onder meer als er sprake is van ongewenste sexting. We verwijzen hier alvast naar twee pagina’s van Slachtofferhulp: Wat te doen bij online seksueel misbruik? en een platform speciaal voor jongeren over (online) seksueel misbruik: WTFFF!?
Dit artikel is gekoppeld aan de volgende thema’s
Andere kennisbank artikelen over dit onderwerp.
Hoe voorkom je ongewenste sexting? En hoe ga je ermee om als het mis gaat? De wegwijzers ‘Seksualiteit online’ zetten op een rij welke materialen en programma’s hierin kunnen ondersteunen op het po en vo.
Ruzies, bedreigingen, pesten, buitensluiten, ongeoorloofd verspreiden van materiaal, shame sexting, accounts die gehackt worden en cyberstalking: ook op jouw school kan dit voorkomen. Wat kun je ertegen doen?
Wij zijn Stichting School & Veiligheid. Wij ondersteunen scholen bij het bevorderen van een sociaal veilig klimaat. Dit doen wij door:
Meld je net als 13.000 anderen aan voor onze nieuwsbrief en ontvang iedere maand actuele informatie over sociale veiligheid op school.