Veilig feesten in het primair onderwijs

Algemene omgangsregels

Hieronder staan enkele voorbeelden van algemene omgangsregels. Dit lijstje is niet volledig, maar het geeft een beeld van afspraken die jullie op school met elkaar kunnen maken:

Op schoot
Wanneer een kind in de onderbouw aangeeft op schoot te willen zitten, dan kan dat. Een personeelslid, ouder of ander persoon neemt geen kinderen tegen hun wil op schoot.

Zoenen
Een personeelslid, ouder of ander persoon kust bij voorkeur geen kinderen. Wanneer een kind een personeelslid wil kussen, dan wordt dit voor onderbouwleerlingen toegelaten.

Seksueel getinte taal
Personeelsleden, leerlingen en ouders gebruiken geen seksistisch taalgebruik en maken geen seksueel getinte grappen of toespelingen. Ook vermijden zij manieren van aanspreken die betrokkene(n) als seksistisch kunnen ervaren.

Racisme en discriminatie
Personeelsleden, leerlingen en ouders maken geen racistische opmerkingen, grappen of toespelingen. Ook vermijden zij manieren van aanspreken die betrokkene(n) als racistisch kunnen ervaren.

Sinterklaas

Herken je dit?

• De juf van groep 4 wordt op de schoot van Sint getrokken.
• Kinderen noemen medeleerlingen met een kleurtje ‘Zwarte Piet’.
• Een leerling heeft als surprise een penis van papier-maché gemaakt.
• Een meisje maakt een pesterig gedicht voor een klasgenoot.

Het bezoek van Sint en Piet op school is – als het goed is – een leuke en spannende tijd voor kinderen, ouders en leerkrachten. Soms overschaduwen vervelende dingen en situaties de feestvreugde:

• Een Piet met de roe en zak maakt de kinderen bang;
• Sint neemt leerlingen en leerkrachten tegen hun zin op schoot;
• Leerlingen pesten elkaar in de kring met vieze surprises en gemene gedichten.

Daarnaast is rond de figuur van Piet een discussie over gehechtheid aan traditie enerzijds en gevoeligheid voor discriminatie anderzijds. Welke keuzes je als schoolleiding ook maakt, er zit altijd een onderliggende stellingname achter.

Bepaal het standpunt van de school over Piet

Het is duidelijk dat scholen een standpunt in moeten nemen over de rol voor Piet bij het vieren van Sinterklaas. Mensen kunnen geraakt worden door de keuze. Hou er dan ook rekening mee dat er ouders kunnen zijn die niet tevreden zijn met jullie keuze. Denk bij het innemen van een standpunt na wat past bij de visie van de school. Waar liggen gevoeligheden binnen de populatie van de school? Meer hierover lees je terug in Wees pietluttig over Piet.

Overige tips voor het sinterklaasfeest

• Duidelijke afspraken vergroten (het gevoel van) veiligheid en het plezier voor iedereen rond de Sinterklaasviering. Ga hierbij uit van bestaande omgangsregels. Spreek met personeelsleden voor de viering nog eens de gedragsregels door.
• Spreek met personeelsleden voor de viering nog eens de gedragsregels door.
• Informeer Sinterklaas, zijn Pieten en de hulpsinterklazen over de in school gangbare omgangsvormen.
• Vermijd dreigementen als: met de roe, in de zak, mee naar Spanje, enzovoorts.
• Vraag kinderen of ze op schoot willen komen zitten of niet.
• Als kinderen Sint of Piet een kus willen geven is dat hun eigen initiatief. Sint en Pieten kussen de kinderen niet.
• Laat Sinterklaas geen leerkrachten of andere volwassenen op schoot nemen.
• Vraag Sint en Pieten geen dubbelzinnige of seksistische opmerkingen te maken.
• Spreek met kinderen af dat ze geen vieze surprises maken.
• Grapjes maken over bepaald gedrag mag, gemene gedichten horen niet bij Sinterklaas.

Kerst

Herken je dit?

• Een moeder laat de leerkracht op luide toon weten dat zij heel teleurgesteld is over de kleine rol van haar dochter in het kerstspel.
• Een allochtone ouder weigert om zijn kind naar het kerstdiner te laten gaan.
• Een hulpouder corrigeert een kind hardhandig tijdens het kerstdiner op school.
• Een docente trekt een mannelijke collega onder de mistletoe op de kerstborrel voor het personeel.

De tijd rond kerst is dé periode van het jaar om met de kinderen te zingen, toneel te spelen en samen te eten. De hulp van ouders bij het organiseren van de kerstmusical/kerstspel en het kerstdiner is onmisbaar voor de meeste basisscholen. Maar ouders kunnen ook ongewenst gedrag vertonen en voor lastige situaties zorgen. Vaak gaan school en ouders zich pas na een uitglijer afvragen welke regels en afspraken er eigenlijk gelden op school.

Zorg dat het voor personeel, leerlingen, stagiairs, ouders en overige bezoekers van de school duidelijk is wat er van hen verwacht wordt. Maak heldere afspraken, liefst op papier. Informeer ouders over de (on)geschreven gedragsregels op school. Een optie is om in een speciale eindejaar nieuwsbrief (hulp)ouders te informeren over de veiligheidsaspecten en omgangsregels rond de feestelijkheden.

Tips voor de kerstviering

• Informeer ouders en kinderen tijdig over de feestelijkheden.
• Hou rekening met (religieuze) voedselvoorschriften en -allergieën (E-nummers, geen varkensvlees, …).
• Instrueer hulpouders over hun rol bij de kerstviering.
• Spreek met andere ouders af of en wanneer zij mogen fotograferen/filmen tijdens de kerstviering.
• Breng de omgangsvormen bij het onderwijspersoneel onder de aandacht.

Oud & Nieuw

Herken je dit?

• Na de kerstvakantie kust een leerkracht alle meiden uit zijn klas om hen een gelukkig Nieuwjaar te wensen.
• De directeur zoent tijdens de nieuwjaarsborrel vrouwelijke collega’s en roept: “Was het maar altijd Nieuwjaar!

Vuurwerk

Ondanks de bepaling dat vuurwerk alleen op oudejaarsavond en -nacht mag worden afgestoken, kunnen kinderen en jongeren zich soms niet beheersen. Hoe kan de school voorkomen dat vuurwerk op school of het schoolplein schade of zelfs lichamelijk letsel kan veroorzaken? Preventieve maatregelen, zoals voorlichting in de klas en regels over het bezit en gebruik van vuurwerk op en rond school, kunnen dit soort incidenten voorkomen.

Tips vuurwerk

• Bureau Halt biedt een breed pakket aan activiteiten aan om leerlingen voor te lichten over de gevaren en het verstandig omgaan met vuurwerk. Meer informatie over voorlichting en lesprogramma’s in de klas vind je op de website van Halt.
• Sommige brandweer- en/of politiekorpsen verzorgen voorlichting op scholen in de regio.
• De jaarlijkse vuurwerkcampagne van Veiligheid.nl kan bijdragen aan de bewustwording onder leerlingen van het belang van veilig omgaan met vuurwerk.

Nieuwjaarswensen

De start van het nieuwe jaar en de nieuwjaarsreceptie zijn gelegenheden waarbij veel mensen elkaar kussen. Goedbedoelde nieuwjaarswensen kunnen ongewenst zijn, ook al zegt men dat vaak niet duidelijk om de sfeer niet te verpesten. Wat zijn de afspraken bij jou op school? Kussen collega’s elkaar? Hoe houden jullie het gezellig en sociaal veilig op dit gebied? Je kunt ongemakkelijke situaties, ongewenste kussen en zelfs klachten voorkomen door hier op school duidelijke afspraken over te maken die gelden voor medewerkers, leerlingen en ouders.

Tips Nieuwjaar

• Personeelsleden kussen elkaar als beiden dat willen.
• Leerkrachten nemen niet het initiatief om ouders te kussen.
• Leerkrachten nemen niet het initiatief om kinderen te kussen.
• Kinderen geven elkaar geen kerstkaart en nieuwjaarswensen op school.

Carnaval en andere feesten

Herken je dit?

• Twee ouders staan zoenend op de dansvloer tijdens het zomerfeest op school.
• Op een personeelsfeest danst een homoseksuele collega innig met zijn partner.
• Bij een feest worden meisjes tegen hun zin door de jongens de dansvloer opgesleurd.
• Op een feest ontstaat er ruzie tussen meiden. Scheldwoorden als ‘slet’ en ‘bitch’ zijn niet van de lucht.

Carnaval

Met carnaval kan het niet gek genoeg, toch? Een leerkracht heeft echter een voorbeeldrol, ook tijdens carnaval. Een mannelijke collega die zich verkleed als een naakt vrouwenlichaam kan vragen oproepen bij ouders.

Kleding speelt bij carnaval een grote rol. De vrijheid die de kostuumkeuze voor zowel de leerlingen als de personeelsleden biedt, kan gespreksonderwerpen opleveren. Denk bijvoorbeeld aan onderwerpen als vooroordelen, seksualiteit en grensoverschrijdend.

Misschien is de kleding wat bloter dan op een gewoon schoolfeest. Wat vinden leerkrachten én leerlingen daarvan? Mag en kan echt alles tijdens Carnaval? En misschien is er wel een leerling is die zich tijdens Carnaval kleedt zoals hij of zij zich eigenlijk elke dag zou willen kleden? Allerlei vragen die je bespreekbaar kunt maken binnen je team en met jouw leerlingen.

Tips Carnaval

• Bespreek de betekenis van kleding voorafgaand aan de carnavalsfestiviteiten.
• Op onze website Gendi staan voorbeelden om dit in de klas bespreekbaar te maken.

Algemene feesten

Wat de feestreden ook is: de veiligheid van leerlingen en personeel staat natuurlijk voorop. Schoolfeesten creëren mooie herinneringen, een goede onderlinge sfeer en/of verstandhouding. Soms doen zich helaas ook problemen voor, mede afhankelijk van de aard van het feest.

Dansen

Veel basisscholen organiseren ieder jaar een spetterend afscheid voor de groep acht. Natuurlijk gaan de kinderen dan ook dansen en soms gaan ze ook schuren. Schuren is een manier van dansen waarbij je heel dicht tegen elkaar aan danst en dan tegen elkaar schuurt. Scholen kunnen regels rond fysiek contact instellen bij feestelijkheden voor leerlingen, personeel en ouders. Doel hierbij is om het prettig te houden, ook in een lossere setting zonder het plezier rond feesten te bederven.

Het spel Gedragen Gedrag

Ongemakkelijke en ongewenste situaties en klachten kun je voorkomen door duidelijke afspraken te maken rondom feestelijkheden op school. Om scholen hierbij te ondersteunen heeft School & veiligheid het spel Gedragen Gedrag ontwikkeld met speciale spelkaartjes veilig feesten.