Ik ben, ik ben, wie jij niet ziet

Als je jezelf kunt zijn

Stef is een jongen van 9 jaar.  Stef speelt graag met Barbies en My Little Pony en loopt het liefst op hakken.  Ook zingt Stef graag en volgt hij zangles. Onze collega Sylvia van Bragt bezocht Stef, zijn gezin en zijn zanglerares.

Zanglerares Babz Verhoeven deelt met ons dat Stef tijdens  zijn zangles ontroerd vertelde over de kinderen die hem afstoten en pesten. Voor even leek het erop dat zijn deelname aan Holland’s got Talent zijn plek in de groep verbeterde, maar een week later ebde dat weer weg en was hij weer ‘die rare jongen’. Ondanks dat Stef zich niet schaamt voor wie hij is, liet het gepest hem niet los. Stefs wens is dat iedereen zichzelf kan zijn. Dat bracht hem op het idee om hierover een liedje te maken samen met zijn zanglerares. Stefs single heet: ‘Als je jezelf kunt zijn’.

“Het maakt niet uit of je van pop houdt of klassiek, of je met Barbies speelt of niet. Het maakt niet uit, want het mag er allemaal zijn, alleen dan is het leven pas fijn, als je jezelf kunt zijn.”
‘Als je jezelf kunt zijn’- Stef 

*Dit filmpje is door collega Sylvia zelf opgenomen met haar telefoon, i.v.m. de coronamaatregelen. 

Stef heeft gelijk! Het maakt niet uit, of eigenlijk, het zou niet uit moeten maken. De realiteit is helaas dat het vaak wél uitmaakt. Leerlingen wijzen elkaar af en sluiten elkaar buiten op basis van afwijkend gedrag. Er zijn ten aanzien van jongens en meisjes maatschappelijke normen en verwachtingen over hoe zij zich horen te gedragen, gebaseerd op stereotype beelden. Jongens die zich niet jongensachtig genoeg gedragen en meisjes die zich niet meisjesachtig genoeg gedragen, lopen hierdoor meer risico om gepest en buitengesloten te worden. Het wordt immers gezien als afwijkend van de norm. Deze strakke normen vormen een risico voor de sociale veiligheid. Voor het ene kind kan het namelijk betekenen dat het zich volledig aanpast om te voldoen aan de norm, waardoor het niet meer zichzelf kan zijn. Voor een ander kind kan het betekenen dat het wél kiest voor de afwijkende norm, maar daarmee buiten de groep komt te vallen.

Buitensluiten is een ernstige vorm van pesten. Ieder mens heeft van nature de behoefte om bij een groep te horen. 

Achter de glitterhakken

Eerder schreef Elsemiek Schepers al de blog: ‘Nauwe steegjes of ruim baan’ waar het gaat over de heersende
gendernormen, de invloed daarvan op toekomstkeuzes en het belang van het oprekken van deze normen voor meer kansengelijkheid.

Naast het oprekken van de norm kunnen we kinderen leren verder te kijken dan wat ze op het eerste gezicht zien. Afwijkend gedrag wordt vaak onder een vergrootglas gelegd. Maar wie zit er eigenlijk achter de jongen die houdt van glitterhakken? Kennen zijn klasgenoten hem wel écht? Als je kijkt naar de andere kinderen, heeft Stef dan niet meer gemeen met ze, dan dat hij anders is?  En zijn we eigenlijk niet allemaal anders? Zoals zanglerares Babz ons zei: “Wat is anders? Anders is anders dan normaal, maar wanneer ben je normaal?”

De interesses van Stef en de manier waarop hij zijn gender uit, zijn onderdeel van zijn identiteit. Maar Stef is veel meer dan een jongen die houdt van zogenaamde ‘meisjesdingen’. Andere identiteitsaspecten vormen ook wie hij is. Denk aan zijn karakter, hobby’s, familie(geschiedenis), opvoeding, etniciteit, levensfase, leerstijl, gezinspositie (broers), levensbeschouwing, et cetera. Daarnaast geldt niet alleen voor Stef dat gender onderdeel is van zijn identiteit; voor iedereen geldt dat gender (en hoe je dit uit) in meer of mindere mate onderdeel is van je identiteit. Toch wordt bij Stef dát deel van wie hij is uitvergroot. Omdat het opvalt, omdat het afwijkt van verwachtingen op basis van de heersende norm, omdat het ‘anders’ is.

Ik zie, ik zie, wie jij echt bent

Vaak ziet iemand maar één of twee aspecten van de identiteit van een ander. Dat wat als eerste opvalt. Op basis daarvan oordelen we al snel of iemand ‘normaal’ of ‘anders’ is. Vaak in relatie tot het bekende, verwachtingen, vooroordelen, normen of stereotypen.

Het is onze taak als volwassenen om kinderen om te leren gaan met verschillen en om hen te leren echt naar iemand te kijken, iemand echt te leren kennen. Doen we nog wel moeite om iemand te leren kennen? Luisteren we wel oprecht en met aandacht? Weten we wel  wat die ander bezighoudt?

Volgens ons begint het met nieuwsgierig zijn naar de ander. Als je nieuwgierig bent, dan volgt de rest vanzelf. Dan neem je tijd voor de ander, luister je met aandacht en stel je vragen om echt te weten wat er in die ander omgaat. Zo creëer je begrip voor de ander, wat nodig is om minder snel te (ver)oordelen en om juist voor verbinding te zorgen.

Voor Stef is Babz Verhoeven zo iemand. Iemand die hem echt ziet, zonder oordeel. Hoe ze dat doet? Ruimte geven, bewust luisteren en verder kijken dan datgene wat ze op het eerste gezicht ziet: “Hij lacht altijd, maar dat wil niet zeggen dat hij altijd vrolijk is”.

Wij waren onder de indruk van Stef zijn verhaal en zijn blij dat hij mensen in zijn leven heeft die kunnen zeggen: Ik zie, ik zie, wie jij echt bent. Deze mensen hebben we allemaal nodig.

---

Nieuwsgierig hoe het nu met Stef gaat? Stef is met een hoop mooie dingen bezig, waaronder met een eigen kledinglijn: “Shine by Stef”.
Volg hem via:
Instagram: Stefsmits2011 
Facebook: Stef Smits

---

Tips om het gesprek te voeren in je klas

Wil jij tips hoe je in de klas kunt praten over jezelf zijn, over omgaan met verschillen of over de heersende (gender)normen?

Tips voor po
De single van Stef is  een mooie gespreksstarter.  Vragen die je hierbij kunt stellen:

• Hoe zorgen wij in de klas dat iedereen zichzelf kan zijn?
• Hoe gaan we om met verschillen?
• Mogen deze er zijn?
• Wat doen we als we met een verschil te maken krijgen dat we best lastig vinden?
• Welke overeenkomsten hebben we?
• Kennen we elkaar eigenlijk echt?
• Hoe zouden we elkaar beter kunnen leren kennen?
• En wat doe jij om ervoor te zorgen dat iedereen in de klas het gevoel heeft erbij te horen?

Ook kun je onze kletskaartjes pesten gebruiken. Met deze kaartjes kun je samen in gesprek over een fijne sfeer in de klas, zonder pesten.

Voor vo/mbo:

Deze twee korte films (door Theatergroep MATROSE, voor het project Genderwijs) zijn mooie gespreksstarters om te praten over gendernormen en jezelf zijn:

Het Begin (Genderwijs intro) 

Wat zou ik doen als… 

Vragen die hierbij je kunt stellen:

• Wat voor gevoelens roept het bij je op?
• Heb je wel eens iets gedaan wat eigenlijk helemaal niet bij jou paste, maar het van jou verwacht werd op basis van je geslacht?
• Hoe gaan we om met ‘afwijken van de norm’? Mag dit er zijn?
• Wat doen we als we met een verschil te maken krijgen dat we best lastig vinden?
• Welke overeenkomsten hebben we?
• Kennen we elkaar eigenlijk echt? Hoe zouden we elkaar beter kunnen leren kennen?
• Hoe zorgen wij in de groep dat iedereen zichzelf kan zijn?

Ook kun je onze kletskaartjes pesten te gebruiken. Met deze kaartjes kun je samen in gesprek over een fijne sfeer in de klas, zonder pesten.

Voor het mbo organiseert Stichting School en Veiligheid de campagne ‘Samen zijn wij iedereen’. Met deze campagne wordt er aandacht gevraagd voor het belang van een inclusief klimaat in het MBO. Op de campagnewebsite www.inclusiefmbo.nl vind je praktische tips voor het bouwen aan een sfeer op school en in de klas waar iedereen erbij hoort.