Een veilige school waarin studenten zichzelf kunnen zijn en zich kunnen ontwikkelen vraagt om seksuele integriteit in beleid en in de dagelijkse praktijk.

Wil je meer weten over hoe je kunt werken aan een veilige sfeer en preventie van seksueel grensoverschrijdend gedrag op school? Lees dan verder bij het thema ‘Omgaan met seksualiteit (mbo)’.

In dit artikel lees je meer over het werken aan seksueel integer gedrag door schoolmedewerkers.

Helaas kunnen zich op elke onderwijsinstelling toch situaties voordoen van (vermoedens van) seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Wat is seksueel grensoverschrijdend gedrag?

We spreken over seksueel grensoverschrijdend gedrag als één van de partijen niet instemt met de (seksuele) uitlatingen of handelingen van de ander. Dit kan zowel fysiek als online voorkomen. We onderscheiden seksuele intimidatie en seksueel misbruik.

Seksuele intimidatie

Met de term ‘seksuele intimidatie’ wordt bedoeld: seksueel getinte aandacht of toenaderingen die als ongewenst worden ervaren. Het gaat dus niet om de intentie van de dader, maar om hoe de ontvanger het ervaart. Dit kan zijn:

– Verbaal, bijvoorbeeld grapjes, dubbelzinnige opmerkingen, verhalen over seksuele ervaringen, dubbelzinnig gebruik van emoticons;

– Non-verbaal, zoals nafluiten, obscene gebaren/geluiden maken, langdurig ongepast staren of gluren, ongepaste toenaderingen op sociale media, vlak naast of achter een persoon blijven lopen;

– Online, onder meer het ongevraagd toesturen of plaatsen van online seksueel getinte berichten of het online verspreiden van seksueel geweld. We onderscheiden hierin:

• • Ongewenste sexting/Exposure: het ongewenst of ongevraagd verspreiden van sexy/naakt beeldmateriaal
  • Grooming: verleiden van een minderjarige voor seksuele doeleinden;
  • Opstellen van ’bangalijsten’ (zie onze themapagina over Misbruik van sociale media);
  • Ronselen van vooral meisjes door loverboys. Het Nederlands Jeugdinstituut heeft meer informatie over het herkennen van en handelen bij loverboyproblematiek. 

Als zich binnen een school of instelling een situatie van seksuele intimidatie voordoet, wordt geadviseerd in overleg te treden met de vertrouwensinspecteurs. Dit omdat uit de praktijk blijkt dat het soms lastig te beoordelen is of een melding valt in de categorie seksuele intimidatie of seksueel misbruik.

Seksueel misbruik:

Het Meldpunt omschrijft seksueel misbruik als iedere gedraging waarbij een ander onder dwang of in een afhankelijkheidssituatie seksuele handelingen moet uitvoeren of ondergaan, dan wel seksueel getinte toenaderingen of uitlatingen in welke vorm dan ook moet dulden, waardoor de geestelijke en/of lichamelijke integriteit wordt geschonden.

• • Aanranding– ongewenste aanraking (bv. tik op billen, ongewenste knuffel)
    – seksuele handelingen moeten doen of zien (bv. gedwongen aftrekken, moeten kijken naar masturberen of seksfilmpjes)
    – exhibitionisme (genitaliën laten zien in het openbaar)
    – voyeurisme (gluren naar -deels- naakte mensen) 
  • Verkrachting
  • Ongewenste relatie tussen leraar en leerling
  • Ontucht, misbruik gezag

Seksuele grensoverschrijding op het mbo?

Op het mbo kan seksueel grensoverschrijdend gedrag voorkomen tussen iedereen die daar aanwezig is.

• Tussen studenten onderling;
• Tussen student en schoolmedewerker;
• Tussen schoolmedewerkers onderling.

Grensoverschrijdend gedrag is voor elke ‘categorie’ van een andere orde en vraagt daarom om een andere aanpak.

Let op: Studenten kunnen ook tijdens hun stage met seksueel grensoverschrijdend gedrag te maken krijgen. Speciaal voor het stagelopen schreven we het artikel ‘Veilig op stage’ met tips om seksueel grensoverschrijdend gedrag te voorkomen.

Wat moet de school doen?

Reageren op seksueel grensoverschrijdend gedrag kan om verschillende redenen ingewikkeld zijn. Het is daarom goed om bij de volgende dingen stil te staan. Het zijn vragen waar niet allemaal (meteen) een antwoord op is, maar het is belangrijk om er in ieder geval over na te denken.

• Seksueel (grensoverschrijdend) gedrag vindt meestal buiten het zicht plaats. Hoe ga je om met wat je ter ore komt?
• Studenten zijn lerend en in ontwikkeling. Hoe houd je hier rekening mee?
• De betekenis van gedrag hangt samen met waarden en normen en intentie en beleving; wat de een ervaart als seksueel of grensoverschrijdend, ervaart een ander niet op die manier. En wat iemand vriendschappelijk bedoelt, kan als grensoverschrijdend ervaren worden. Hoe weeg je dit?
• Je kijkt en handelt als docent vanuit je eigen waarden en normen en je eigen ervaringen. Hoe bewust ben je je hiervan?
• Je reactie is gebaseerd op de visie van de school en je handelt volgens de schoolregels en afspraken (soms ook beïnvloed door je eigen normen en waarden). Meestal zijn deze gevat in richtlijnen, want je kunt moeilijk elke vorm van gedrag in een regel vatten. Hoe maak je gebruik van de richtlijnen?
• Je hebt soms te maken met wetgeving, waarbij je in actie komt bij ‘vermoeden van’.
• Soms is er een vermoeden dat een student buiten de schoolcontext slachtoffer is van seksueel misbruik. Wat kun je doen bij zo’n vermoeden? Lees dat in dit artikel.

Is er op school sprake van een ernstig incident van seksueel grensoverschrijdend gedrag? Lees dan verder in de themakamer ‘Calamiteiten’ of het artikel ‘Omgaan met de media bij incidenten’. Bel ons Adviespunt. Of schakel het calamiteitenteam in.  

Het allerbelangrijkste: Maak het thema bespreekbaar. Leer je studenten wat ze moeten doen: krachtig nee zeggen en het melden maken als een grens wordt overschreden.

Wil je meer weten over hoe je kan werken aan een veilige sfeer en preventie van seksueel grensoverschrijdend gedrag op school? Lees dan verder bij het thema ‘Omgaan met seksualiteit (mbo)’.

Bij onderzoekend leren en het opzoeken van grenzen hoort ook dat grenzen soms (licht) overschreden worden. Meestal volstaat het als je studenten nog eens herinnert aan de afspraken. Daarom is het belangrijk dat er binnen de opleiding heldere afspraken zijn gemaakt: Wanneer wordt de grens van acceptabel naar niet acceptabel gedrag overschreden? Wanneer is sprake van seksueel grensoverschrijdend gedrag?

Het kan ook zijn dat niet de afspraken van de school worden overschreden, maar wel een persoonlijke grens van een andere student. In beide gevallen volstaat het om samen met studenten te kijken naar wat zij van de situatie kunnen leren voor de toekomst.

Herkennen en interpreteren

Om gepast te kunnen reageren is het belangrijk om (seksueel) gedrag en opmerkingen van studenten te herkennen en plaatsen. Het is immers niet altijd duidelijk of je te maken hebt met (ernstig) grensoverschrijdend gedrag of niet.

Hieronder lees je meer over het herkennen en interpreteren van seksueel (grensoverschrijdend) gedrag en hoe je op basis daarvan pedagogisch kunt reageren.

Onzichtbaar

Er zijn plekken waar eerder grensoverschrijdend gedrag kan voorkomen: in één op één-situaties, zoals toiletten, in kleedkamers of op beschutte plekken op het schoolterrein (zoals in een fietsenstalling). Ook sociale media vormen bij uitstek een omgeving waar leerlingen buiten het zicht van docenten en ouders/verzorgers experimenteren en grenzen opzoeken.

Hoewel online seksuele grensoverschrijding soms buiten het bereik van de school lijkt te liggen, heeft het wel degelijk invloed op de sociale veiligheid in de klas. Daarom ga je met online seksuele grensoverschrijding net zo om als wanneer het in de klas of op school plaats vindt.

Als een vervelende situatie zich buiten jouw zicht heeft afgespeeld, zijn er soms toch signalen van waar te nemen. Ongewenste sextingArtikel ‘Sexting en ongewenste verspreiding van beelden’ bijvoorbeeld is soms heel zichtbaar, maar soms zul je het alleen ontdekken als je de signalen oppikt.

Het slachtoffer:

– vertoont schrikreacties bij aanraking;

– is zeer beperkt in het uiten van affectie;

– heeft angst voor mannen of vrouwen in het algemeen of voor een bepaalde persoon;

– durft of wil zich niet ontkleden;

– heeft afkeer van seks of juist overmatige interesse in seks;

– heeft een afwijkend of ongezond beeld van seksualiteit;

– heeft pijn, verwondingen of infecties aan de geslachtsorganen.

De pleger:

– is snel ongeduldig of geïrriteerd;

– is verbaal agressief tot het eigen gelijk is gehaald;

– is overdreven geïnteresseerd in het slachtoffer;

– isoleert het slachtoffer van contacten met ouders en oude vrienden.

Wat te doen bij seksuele grensoverschrijding?

Het is van essentieel belang dat bekend is waar een student zich kan melden als er sprake is van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Denk aan de mentor of de vertrouwenspersoon. Wanneer een student je in vertrouwen neemt over een ervaring met seksueel misbruik, probeer dan goed te luisteren. Stel geen beschuldigende vragen en probeer niet emotioneel (geschrokken, boos of verontwaardigd) te reageren. Beloof geen geheimhouding, maar overleg met de student om in gesprek te gaan met de vertrouwenspersoon op school.

Wanneer duidelijk is dat je te maken hebt met een incident of met (ernstig) seksueel grensoverschrijdend gedrag, dan vraagt dit om gepaste acties en maatregelen. Soms worden grenzen zo ernstig overschreden, dat de veiligheid van studenten in gevaar is. Bijvoorbeeld wanneer een student een andere student dwingt tot seksuele handelingen. Dit vraagt om uiterst zorgvuldig handelen naar alle betrokkenen, om weer veiligheid en integriteit te creëren of herstellen. In het kort kun je binnen de school de volgende stappen zetten:

• Maatregelen en herstel;
• Betrokkenheid van zorg;
• Registratie studentvolgsysteem;
• Nazorg.

Een artikel is in ontwikkeling met meer informatie over waar je bij deze verschillende stappen aan kunt denken, hoe je passend kunt ingrijpen en welke maatregelen je kunt nemen bij seksuele grensoverschrijding. Wil je in de tussentijd meer informatie? Neem dan contact op met ons Adviespunt.

Communicatie

(Een incident van) Seksueel grensoverschrijdend gedrag kantot veel onrust leiden onder studenten en medewerkers en bij ouders. Zorgvuldige communicatie zorgt ervoor dat het vertrouwen niet beschaamd of hersteld wordt. Dit vraagt om een zorgvuldige afweging van wat je wel en niet communiceert en met wie. Houd hierbij rekening met het informatierecht van ouders (bij kinderen tot 18 jaar) en de privacywetgeving.

In het artikel ‘communicatie na seksueel grensoverschrijdend gedrag leerlingenArtikel ‘Communicatie na seksueel grensoverschrijdend gedrag leerlingen’‘ lees je hoe de school bij dit soort incidenten kan communiceren met alle betrokken partijen

Heb je te maken met een incident en wil je sparren over wat je kunt doen en of je het juiste hebt gedaan? Bel of mail dan met ons Adviespunt.

Hoe ga je verder?

Het is belangrijk om (een incident van) seksuele grensoverschrijding niet als op zichzelf staand te zien. Om incidenten in de toekomst te voorkomen is het nodig om blijvend aandacht te hebben voor een veilige sfeer, voor hoe je met elkaar omgaat en voor openheid rondom seksualiteit. Dat noemen we ‘werken aan seksuele integriteit‘.

Hoe je dat doet en waarom er een sterke preventieve werking van uit gaat, lees je hierThema ‘Over seksualiteit en gender in het mbo’.

Meer informatie over het signaleren van problemen bij studenten in het mbo en hoe daarbij te handelen, vind je op seksuelevorming.nl.

Gedragscode

Voor schoolmedewerkers is het van belang dat er een gedragscode bestaat, die aangeeft welk gedrag van hen verwacht wordt. Zij hebben immers een belangrijke voorbeeldfunctie. Schoolbesturen dienen zelf een gedragscode vast te stellen waarin wordt aangegeven welk gewenst en professioneel gedrag van medewerkers verwacht wordt. De gedragscode is dus niet zozeer een beperking, maar meer een duidelijk kader dat niet ter discussie staat.

De gedragscode moet periodiek worden besproken en geëvalueerd. Eenmaal is niet genoeg. Denk bijvoorbeeld aan nieuwe medewerkers, maar ook aan het belang van opfrissen van kennis en afspraken.

Je vindt hier meer informatie over het opstellen van een gedragscode.

Meer informatie over integer gedrag van onderwijspersoneel vind je hier.

Seksueel grensoverschrijdend gedrag door personeelslid naar student

De relatie tussen docent en student is een pedagogische relatie waarin studenten afhankelijk zijn van de docent en de docent in een machtspositie staat. Deze relatie mag daarom nooit door de docent geseksualiseerd worden.Zowel de student als de docent lopen hierbij risico.
De student omdat diens grenzen ermee overschreden kunnen worden, met mogelijk negatieve consequenties, zoals leerproblemen en emotionele schade als gevolg.
De docent omdat er een klacht tegen hem of haar wordt ingediend met mogelijke negatieve consequenties, zoals baanverlies en reputatieschade. Collega’s die dubbelzinnige grapjes, seksueel getinte opmerkingen of sociale mediaberichtjes plaatsen of andere seksuele aandacht geven aan studenten, moet hierop worden aangesproken. het is zeer onprofessioneel en bovenal ongewenst gedrag, en in sommige gevallen zelfs strafbaar. Lees hiervoor de wet- en regelgeving.

Toch ontwikkelen schoolmedewerkers soms romantische of seksuele gevoelens voor een student. Wat te doen? Hoe kan worden voorkomen dat deze gevoelens uitlopen op seksueel (grensoverschrijdend) gedrag? Lees erover in het artikel ‘‘Gevoelens voor een leerling’Artikel ‘Gevoelens voor een leerling’‘.

Bij een zedenmisdrijf van een schoolmedewerker naar een student of het vermoeden hiervan, treedt de meldplicht in werking.  Hoe weet je nu welk seksueel grensoverschrijdend gedrag strafbaar is voor de wet waardoor sprake is van een zedenmisdrijf (ook wel ‘zedendelict’ genoemd)? Lees dit bij het tabblad Wet- en regelgeving.

Seksueel grensoverschrijdend gedrag door student naar personeelslid

Er kan zich ook een situatie voordoen waarbij het juist de student is die seksueel (grensoverschrijdend) gedrag vertoont naar onderwijspersoneel. Bijvoorbeeld door het fysiek of digitaal avances maken. Je kunt je hier kwetsbaar of onzeker door voelen, of wellicht voel je je gevleid of vind je het grappig. Wat kun je doen?

• Meld het zo snel mogelijk bij je leidinggevende. Als je het voor je houdt, heb je de schijn tegen.
• Als het herhaaldelijk voorkomt, ga er dan over in gesprek. Doe dit altijd met een derde partij erbij, bij voorkeur de leidinggevende die al op de hoogte is..
• Beperk één op één-contact zo veel mogelijk. Ga nooit alleen in een afgesloten ruimte met een student in gesprek.

Wat te doen bij seksuele grensoverschrijding

Soms worden grenzen zo ernstig overschreden dat de veiligheid van studenten in gevaar is. Onderneem altijd actie als een student iets meldt. Wanneer een schoolmedewerker over de grens gaat in gedrag naar studenten, gelden niet alleen schoolregels, maar ook de wetgeving.

De reactie van de schoolmedewerker en de route die bewandeld wordt bij grensoverschrijdend gedrag door een student, hangt af van het gedrag, de intentie, de frequentie, de afspraken in de klas en de schoolregels.

Communicatie

Een incident met betrekking tot seksueel grensoverschrijdend gedrag kan tot veel onrust leiden onder studenten en personeel en bij ouders. Zorgvuldig communiceren en handelen draagt bij aan het niet beschamen of herstellen van het vertrouwen. Dit vraagt om een goede afweging van wat je wel en niet communiceert en met wie. Houd hierbij rekening met het informatierecht van ouders (bij kinderen tot 18 jaar) en de privacywetgeving.

Uitgebreide informatie hierover vind je in de volgende artikelen:

• Communicatie na seksueel grensoverschrijdend gedrag door een schoolmedewerker
• Communicatie na seksueel grensoverschrijdend gedrag leerlingen

Weet je niet zeker of sprake is van seksueel grensoverschrijdend gedrag? Wil je sparren over wat je kunt doen of vraag je je af of je het juiste hebt gedaan? Bel of mail dan met ons Adviespunt.

Waar ligt de grens?

Er kunnen collega’s zijn die dubbelzinnige opmerkingen maken, handtastelijk worden tijdens een personeelsborrel of suggestieve berichten plaatsen op sociale media. Natuurlijk kan een hand op de billen van een collega niet. Maar hoe zit het met een schouderklopje of een compliment over een strakke rok? Je vraagt je dan wellicht af: kan dit of kan dit niet?

Daarbij kun je uitgaan van de stelregel: als het voor jou onprettig voelt, dan kan het niet. Maar hoe kaart je dat aan?

De aanspreekbaarheid vergroten

Als de sfeer in jullie team zo veilig en collegiaal is dat je elkaar altijd kunt aanspreken, kun je gemakkelijker tegen elkaar zeggen dat bepaald gedrag voor jou niet fijn voelt. Als de sfeer daar (nog) niet naar is, is het belangrijk dat daar binnen de school aan gewerkt wordt. Dat is iets wat je binnen het team gezamenlijk tot stand kunt brengen. Het volgende stappenplan kan helpen om te werken aan een veilige collegiale sfeer.

1. Vertoon verantwoordelijk gedrag. Seksuele integriteit houdt in dat je respectvol en verantwoordelijk omgaat met je eigen seksualiteit en die van de ander.
2. Discussieer. Daarom is het van belang om met collega’s het gesprek te voeren over wat je daar binnen het team concreet onder verstaat. Zijn schouderklopjes altijd legitiem? Drie zoenen geven/ontvangen tijdens de nieuwjaarsborrel, moet dat?
3. Maak afspraken. Welk (seksueel/relationeel) gedrag is op jullie school gewenst en ongewenst? Wat geldt voor studenten, geldt dat ook voor docenten? Afspraken over gedrag tussen schoolmedewerkers kunnen ook worden vastgelegd in de gedragscodeModel ‘Gedragscode schoolmedewerkers’.
4. Spreek elkaar aan. Wanneer iemand een grens overschrijdt, dient diegene daarop aangesproken te worden. Als je dat moeilijk vindt, bijvoorbeeld omdat je vreest voor je baan omdat het je leidinggevende betreft, dan kun je bij de vertrouwenspersoon terecht. Deze kan je helpen door te luisteren en te adviseren over de stappen die je kunt zetten.

Wat te doen bij ernstige grensoverschrijding?

Wanneer een schoolmedewerker over de grens gaat in gedrag naar collega’s, geldt wetgeving.

Communicatie

Een incident met betrekking tot seksueel grensoverschrijdend gedrag kan tot veel onrust leiden onder studenten en personeel en bij ouders. Zorgvuldig communiceren en handelen draagt bij aan het niet beschamen of herstellen van het vertrouwen. Dit vraagt om een goede afweging van wat je wel en niet communiceert en met wie. Houd hierbij rekening met de privacywetgeving.

Uitgebreide informatie hierover vind je in het artikel Communicatie na seksueel grensoverschrijdend gedrag door een schoolmedewerker.

Weet je niet zeker of sprake is van seksueel grensoverschrijdend gedrag? Wil je sparren over wat je kunt doen of vraag je je af of je het juiste hebt gedaan? Bel of mail dan met ons Adviespunt.

Incidenten rond seksueel gedrag kunnen op elke school voorkomen. Ook al zijn er duidelijke afspraken en is alles goed geregeld. Als het dan toch gebeurt, is een goede afhandeling noodzakelijk.

Evaluatie van het incident

De evaluatie van een incident rondom seksuele grensoverschrijding kan recht doen aan een periode die voor schoolleiders en leerkrachten soms heftig en/of emotioneel is geweest. Bij een minder heftige situatie kan het zorgen voor alertheid en verbetering. Ook ouders kunnen een rol hebben in een evaluatieproces. Het kan ertoe leiden dat:

• de school het bestaande beleid en de visie aanpast, om iets dergelijks in de toekomst te voorkomen;
• de gemaakte afspraken of regels worden verankerd in preventief beleid;
• duidelijk wordt dat er nog losse eindjes zijn die afgerond moeten worden;
• er preventief structurele aandacht komt voor het thema seksualiteit en seksueel integer handelen.

Vertrouwenspersoon

De vertrouwenspersoon van school geeft voorlichting over zijn of haar functie, om ervoor te zorgen dat studenten, ouders en schoolmedewerkers weten bij wie ze op school terecht kunnen als ze te maken krijgen met (seksueel) ongewenst gedrag. Ook wanneer er klachten zijn, kun je bij de vertrouwenspersoon terecht.

Meer informatie over vertrouwenswerk en geschikte hulpmiddelen vind je bij het thema ‘VertrouwenswerkThema ‘Vertrouwenswerk (mbo)’(mbo)’

Bevorder de meldingsbereidheid van studenten

Jongeren melden seksueel grensoverschrijdend gedrag over het algemeen niet of nauwelijksNaar schatting wordt 95 procent van de incidenten niet gemeld. Onderzoekers noemen verschillende redenen waarom kinderen seksueel gedrag niet melden, namelijk:
– ze weten niet bij wie;
– ze schamen zich om er over te praten;
– ze voelen zich schuldig omdat ze denken dat ze het seksuele gedrag misschien hebben uitgelokt;
– ze weten niet weten consequenties het melden heeft;
– ze zijn bang voor de pleger, omdat deze heeft gedreigd met sancties als ze praten.. Een open sfeer op school rond seksualiteit bevordert de meldingsbereidheid. Met deze tips kun je hier als school aan werken:

1. De sfeer in de school is veilig en de pedagogische relatie met studenten is sterk;
2. Reageer pedagogisch op seksueel gedrag van studenten;
3. De vertrouwenspersoon is bekend en benaderbaar voor studenten;
4. De vertrouwenspersoon geeft regelmatig voorlichting aan studenten, zodat deze weten wat volgt op een melding;
5. Voer doorlopend het gesprek over seksualiteit en werk aan een doorlopende leerlijn relationele en seksuele vorming met gebruik van effectieve methodes.

Meer tips voor het werken aan een open sfeer op school om de meldingsbereidheid van de studenten te bevorderen vind je bij het thema ‘Omgaan met seksualiteitThema: ‘Omgaan met seksualiteit’‘.

Politie

Er zijn situaties waarin de school samen kan – of zelfs moet – werken met andere partijen, zoals de politie. Niet alleen bij mogelijke strafbare feiten. Ook in de preventieve sfeer kunnen school en politie veel voor elkaar betekenen. Bijvoorbeeld op het gebied van (signaleren van) ronselen door loverboys, sexting of sextortion. Zorg daarom als school voor een goede relatie met de contactpersoon bij de politie.

Meer informatie over de politie als partner, ook bij incidenten, vind je op de pagina ‘Politie als partner in schoolveiligheidArtikel ‘Politie als partner in schoolveiligheid’.

Ga voor meer informatie naar de website vraaghetdepolitie.nl of neem contact op met de contactpersoon van je school bij de politie.

Wat is een zedendelict?

Bij strafbare vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag wordt gesproken van een zedendelict. Strafbaar zijn:

• Seksueel misbruikHet Meldpunt omschrijft seksueel misbruik als iedere gedraging waarbij een ander onder dwang of in een afhankelijkheidssituatie seksuele handelingen moet uitvoeren of ondergaan, dan wel seksueel getinte toenaderingen of uitlatingen in welke vorm dan ook moet dulden, waardoor de geestelijke en/of lichamelijke integriteit wordt geschonden. is een misdrijf en daarmee strafbaar. Er kan aangifte gedaan worden en er volgt een onderzoek en rechtsgang.
• Strafbare vormen van seksueel geweld die vallen onder seksuele intimidatie, zoals aanranding of het plegen van ontucht met misbruik van gezag.

Bij niet-strafbare ‘lichtere’ vormen, zoals het maken van een seksueel getinte opmerking, is geen sprake van seksueel geweld en is het in principe geen zedendelict. In een dergelijk geval wordt een klacht ingediend tegen degene die intimideert. Die klacht wordt intern afgehandeld binnen de school; politie en justitie zijn er niet bij betrokken.

In het Wetboek van Strafrecht staat welke verschillende handelingen– verkrachting (artikel 242)
– aanranding (artikel 246)
– ontucht (artikel 247)
– schennispleging (artikel 239)
– pornografie (artikel 240)
– bescherming jeugdigen tegen porno (artikel 240b)
– grooming (artikel 248e)
– ontucht met misbruik van gezag, van vertrouwen (artikel 249) vallen onder een zedendelict. Artikel 249 – ‘Ontucht met misbruik van gezag, van vertrouwen’ – is een belangrijke toevoeging op de onderwijswetgeving van 1999. Deze wet legt de nadruk niet op de leeftijd van de student, maar op de afhankelijkheidsrelatie die tussen een student en docent (altijd) bestaat en die niet aan leeftijd is gebonden.

Zedendelict tussen schoolmedewerker en student

Een zedendelict (seksueel misdrijf) tussen een schoolmedewerker en een student staat in de wet beschreven als ‘misdrijf tegen de zeden’. De vertrouwensinspectie schrijft hierover dat je hierbij kunt denken aan:

– een leraar die een seksuele relatie met een minderjarige leerling heeft

– een leraar die leerlingen op ongepaste wijze aanraakt

– een leraar die een leerling via sms’jes benadert met als uiteindelijk doel het maken van seksueel contact (‘grooming’).

Dit zijn allemaal strafbare feiten.

Vermoeden? Meldplicht!

Bij een vermoeden van een zedendelict tussen een schoolmedewerker en een minderjarige student (jonger dan 18 jaar) heeft elke schoolmedewerker een meldplicht aan het bevoegd gezag. (Let op: in het onderwijs is contact onder de 18 jaar strafbaar; buiten het onderwijs wordt de leeftijd van 16 jaar aangehouden). Het bevoegd gezag is vervolgens verplicht in overleg te treden met de vertrouwensinspecteur. Als deze concludeert dat er sprake is van een ‘redelijk vermoeden’, dan doet de school aangifte. als het bestuur overgaat tot aangifte, informeert het vooraf de betreffende student, diens ouders en de aangeklaagde.

Bij studenten onder de 18 jaar is de school verplicht aangifte te doen. Eventueel kunnen ook de ouders dat doen.

Studenten van 18 jaar en ouder dienen zelf aangifte te doen. Niet iedere student durft die stap te nemen. Soms uit angst voor de gevolgen. Soms omdat het seksueel contact met wederzijds goedvinden was. In de praktijk is het dan moeilijk om de docent te vervolgen; het ‘slachtoffer’ werkt immers niet mee. de school kan echter, op grond van de schoolregels, wel zèlf optreden tegen de docent die seksueel contact had met een meerderjarige student.

Meer informatie over de meldplicht lees je in het artikel Meldcode en Meldplicht. Of bekijk onze folder ‘‘Meldcode – Meldplicht verplicht’Folder ‘Meldcode – Meldplicht verplicht’‘ voor het vo en mbo.

Meer informatie over aangifte doen lees je in het artikel ‘Aangifte doen in het onderwijs‘.

Zedendelict tussen studenten

Jongeren tussen 12 en 18 jaar die een strafbaar feit hebben gepleegd, kunnen volgens het jeugdstrafrecht in aanmerking komen voor een verwijzing naar Halt en een taakstraf of jeugddetentie krijgen. Dit heet een Halt-straf of Halt-afdoening. De Halt-straf geeft jongeren de kans hun fout recht te zetten.

Tussen schoolmedewerkers

Als sprake is van een niet-strafbare vorm van seksuele intimidatie, bijvoorbeeld een seksueel getinte opmerking of het onverholen staren naar de borsten van een collega, kun je je het best beroepen op de Arbowet. de Arbowet verplicht werkgevers om werknemers te beschermen tegen seksuele intimidatieIn de Arbowet valt dit onder psychosociale arbeidsbelasting. De werkgever is verplicht hierop actief beleid te voeren. Seksuele intimidatie dient opgenomen te worden in de risico-inventarisatie. Bovendien moet de werkgever een plan van aanpak ontwikkelen, preventieve maatregelen nemen en zorgen dat werknemers die er last van hebben adequate hulp krijgen.

• Een klacht of adviesvraag kun je neerleggen bij de vertrouwenspersoon van de school. Deze gaat vertrouwelijk om met wat je vertelt en zal je werkgever wijzen op de eisen die de Arbowet stelt.
• In geval van seksuele grensoverschrijding kunnen drie routes gekozen worden:

1. Interne klachtbehandeling, op het niveau van school of bestuur;
2. Mediation;
3. Een formele procedure bij de Landelijke Klachtencommissie Onderwijs.

Het is van belang om gehoor te geven aan de wensen en de aangedragen oplossingen van het slachtoffer. Daarom wordt vaak voor de eerste route gekozen. voor route 2 moeten beide ‘partijen (dader en slachtoffer) toestemming geven, en dus overtuigd zijn dat door dit traject een oplossing in het verschiet ligt. Wanneer beide routes geen effect sorteren, dan is de enige optie dat het slachtoffer een formele klacht indient bij de Klachtencommissie.

Als het gaat om aanranding of verkrachting, kan het beste aangifte gedaan worden bij de politie. Er is dan sprake van een zedendelict, en in dat geval geldt de strafwet.

Op de website van de Inspectie vindt je de alles over de MOA-plicht – de wettelijk verplichte stappen in het geval het een minderjarige student betreft – en over de taak en rol van de vertrouwensinspecteurs van de Inspectie van het Onderwijs hierbij. Onderstaand schema wordt daar volledig uitgelegd.